Veelgestelde vragen over de nieuwe eindtermen

De nieuwe eindtermen of minimumdoelen – zowel de basisvorming als de specifieke – voor de tweede en derde graad secundair onderwijs zijn op 12 juli 2023 definitief goedgekeurd. Welke impact hebben ze op je school- en klaswerking? Een antwoord op de meest prangende vragen.

Zijn het nu eindtermen of minimumdoelen?

Decretaal gezien zijn het nog steeds eindtermen. Eindtermen zijn volgens de regelgeving minimumdoelen die het Vlaams Parlement noodzakelijk en bereikbaar acht voor een bepaalde leerlingenpopulatie. Met minimumdoelen wordt bedoeld: een minimum aan kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes, bestemd voor die leerlingenpopulatie.

De begrippen eindterm en minimumdoel gaan in essentie over hetzelfde. Eindtermen bepalen niet de ‘eindmeet’ van ons onderwijs (ook in het verleden niet), maar wel de minimale verwachtingen. De keuze voor de term ‘minimumdoelen’ moet dat duidelijker maken.

Minimumdoelen worden versoberd. Hoe kan dat tot meer onderwijskwaliteit leiden?

Tussen het aantal minimumdoelen en de mate van onderwijskwaliteit bestaat geen evenredig verband. Minimumdoelen zijn een eerste cruciale schakel richting onderwijskwaliteit, maar niet de enige. Niet het aantal is belangrijk, maar wel dat ze duidelijk aangeven wat minimaal verwacht wordt. De overheid stimuleert scholen om hoger te mikken dan de minimumdoelen. Onderwijsverstrekkers en scholen kunnen daarvoor uitbreidingsdoelen formuleren.

In die versobering verdwenen een aantal inhouden en werden heel wat herhalingen, gedetailleerde beschrijvingen en voorbeelden geschrapt. Maar er zijn ook dingen bijgekomen, die niet opgenomen waren in de oude eindtermen.

Mag je de evaluatie van de uitbreidingsdoelen gebruiken bij je attestering?

Als scholen leerlingen evalueren gaan ze na of die zowel de minimumdoelen als de uitbreidingsdoelen opgenomen in het curriculumdossier en/of het leerplan in voldoende mate hebben bereikt. De leerlingenevaluatie gaat dus verder dan louter de minimumdoelstellingen.

Elke school kan ook doelen eigen aan de school toevoegen aan de minimumdoelen, curriculumdossiers en leerplannen. Zo geven ze hun leerlingen kansen om echt te excelleren. Die doelen kunnen ze evalueren, maar ze mogen die niet in rekening brengen tijdens evaluatiebeslissingen en studiebekrachtiging.

Scholen kunnen de leerplannen van de onderwijsverstrekker gebruiken of zelf een leerplan uitwerken. De laatste optie biedt ze de kans om doelen eigen aan de school wél mee te nemen bij de beslissing van de klassenraad over studiebekrachtiging.

Worden de onderlinge inhoudelijke verschillen groter als elke school en onderwijsverstrekker meer vrijheid krijgt voor eigen doelen?

De nieuwe minimumdoelen zijn grondig versoberd en maken meer ruimte vrij voor de scholen. Leerplannen van de onderwijsverstrekkers zullen een deel van die ruimte invullen, scholen een ander deel. Door die eigen accenten zal het inhoudelijke curriculum tussen scholen van verschillende netten sterker variëren. Scholen kunnen dicht bij het noodzakelijke minimum van de (specifieke) eindtermen blijven, maar ze mogen die ook ver overstijgen.

Vanaf wanneer controleert de inspectie scholen op de nieuwe minimumdoelen?

De nieuwe minimumdoelen voor het eerste leerjaar van de tweede en derde graad gaan vanaf 1 september 2023 van start. Scholen en leraren krijgen de tijd om die voor te bereiden en daarover te evalueren, reflecteren en bij te sturen. Daarom geldt een decretaal vastgestelde gedoogperiode van 2 jaar.

Als de onderwijsinspectie bij een doorlichting in die periode vaststelt dat de nieuwe minimumdoelen niet of onvoldoende bereikt zijn, kan dat niet leiden tot een ongunstig advies. ‘Echte’ doorlichting op de nieuwe (specifieke) minimumdoelen van de tweede en derde graad start pas in het schooljaar 2025-2026.

Minimumdoelen zijn niet meer gekoppeld aan vakken. Dreigen er vakken te verdwijnen of in te krimpen?

Onderwijsverstrekkers en schoolbesturen mogen zelf minimumdoelen aan vakken koppelen. Een leerling-vloerder kan de oppervlaktematen bijvoorbeeld in de praktijkvakken aangeleerd krijgen in plaats van (enkel) in de wiskundeles. Zo krijgen scholen extra kansen om op een echt geïntegreerde manier te werken.

De vakken die je als school aanbiedt, moeten minimaal de verschillende minimumdoelen afdekken. Als de minimumdoelen nieuwe accenten leggen of andere keuzes maken, zal zich dat ook weerspiegelen in de inhoud van vakken.

De vakkenlijst wordt geactualiseerd tegen 1 september 2025. Onderwijsverstrekkers en schoolbesturen moeten de doelen koppelen aan de officiële vakbenamingen, voor hun personeelsaanstelling.

Verandert er iets in buitengewoon onderwijs?

De herwerkte (specifieke) minimumdoelen voor de tweede en derde graad zijn ook van toepassing voor BuSo OV4. Voor de andere 3 opleidingsvormen wijzigt er niets.

Wat met minimumdoelen rond bv. financiële geletterdheid die van de tweede naar de derde graad verschuiven? Moeten leerlingen die volgend schooljaar overstappen naar de derde graad die nog eens bereiken?

Leerlingen kunnen in de overgangsperiode een aantal minimumdoelen van de derde graad al verworven hebben in de tweede graad. Leraren hoeven daaraan weinig tot geen tijd meer te besteden in de derde graad en kunnen daarop verder bouwen om de andere minimumdoelen te realiseren. Bij hun evaluatie moeten ze die minimumdoelen wel meenemen.

Hoe moet je de nieuwe minimumdoelen lezen en realiseren?

Ze zijn geformuleerd als doelzinnen waarin de gevraagde kennis geïntegreerd is. Indien nodig zijn onderliggende (kennis-) elementen opgenomen die kennis aanvullen of preciseren die niet uit de doelzin blijkt, maar wel van belang is om de doelzin te realiseren. Daarnaast bevatten sommige minimumdoelen ook voetnoten. Die vragen aan leraren om de realisatie ervan aan te passen in functie van de context en ontwikkeling van de leerlingen.

Minimumdoelen van sleutelcompetenties Nederlands en andere talen bevatten bovendien soms tekstkenmerken voor aangeboden teksten en minimumvereisten voor geproduceerde teksten. Al deze opgesomde elementen samen geven aan wat minimaal verwacht wordt. Extra verduidelijking is opgenomen in een toelichtende tekst (memorie van toelichting bij het decreet), vaak met een zoals-constructie.

Lerarenteams worden verondersteld om de minimumdoelen in samenhang te lezen en te realiseren, zowel binnen een sleutelcompetentie als over de sleutelcompetenties heen. Omdat herhalingen geschrapt werden, vind je minimaal noodzakelijke kennis die nodig is voor verschillende minimumdoelen, maar 1 keer terug. Hetzelfde geldt voor bepaalde competenties die tot meerdere sleutelcompetenties behoren.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met AHOVOKS, het Agentschap voor Hoger Onderwijs, Volwassenenonderwijs, Kwalificaties en Studietoelagen. Het zet zich samen met verschillende onderwijspartners in voor levenslang leren voor iedereen. Op zoek naar meer informatie over de nieuwe minimumdoelen? Via onderwijsdoelen.be kan je ze raadplegen en opvragen, net als de oudere versies.

Bart De Wilde