Is het te leuk op school?

‘Leren lukt beter als … de les begint met een liedje of filmpje’

Volgens onderzoeker Tim Surma doorzien je leerlingen snel wanneer je hen wil verleiden met een valse lesinstap. “Een trip in een rollercoaster om wiskunde uit te leggen, dat vinden zij niet noodzakelijk cool. Een goed gestructureerde les van een leraar die herhaalt en automatiseert, appreciëren ze meer. Dan gids je hen naar een succeservaring”, aldus Surma.

Dan liever altijd ‘droge’ instructies en werkvormen? Niet per se. Leraar Bert Buelens oefent bijvoorbeeld de tafels in de turnzaal. “Want bewegen is niet alleen leuk, je traint het werkgeheugen van kinderen beter als ze tegelijk de trap oplopen of tussen kegels springen. Je leerlingen automatiseren de kennis zodat het spel niet stilvalt.”

‘Leren lukt beter als … het spelenderwijs gaat’

Wiskundeleraar Debby Van Tulden vindt een spel heel functioneel tijdens de herhalingsles. “Vroeger gingen mijn leerlingen dan al eens slabakken, maar een wiskundebattle via Socrative brengt terug vaart in mijn les.”

Je hele les vervangen door een game? “Met een tool zoals Bingle of Kweetet kan je sterk personaliseren”, erkent onderzoeker Anissa All (UGent). “Kinderen voelen zich misschien meer betrokken bij het spel, maar onthouden de leerstof daarom niet beter dan na een klassieke les. En niet elke game is een goede pedagoog.” Onderwerp je serious game aan deze checklist:

‘Leren lukt beter als … de leraar de klas entertaint’

“Je hoeft geen dansje op te voeren, maar je kan je lesthema wel concreet en waardevol maken”, vindt motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste. Met een bezoek aan een lokale fruitteler om je les economie toe te lichten, bijvoorbeeld. “Motiveren heeft nut: als je leerlingen met een spelvorm naar de meest gemaakte fouten in een schrijftaak laat zoeken, zet je hen aan het roer van hun leerproces. En ook je eigen passie voor je onderwerp is hoogst besmettelijk!”

“Maar motiveren heeft evenveel te maken met voorspelbaarheid en duidelijkheid”, benadrukt Vansteenkiste. “Zeker bij afstandsonderwijs vinden leerlingen het fijn als ze duidelijk weten wat ze wanneer moeten doen. Mik daarbij telkens een trapje hoger, zoals bij een videogame. Leg een moment vast waarop leerlingen vragen mogen stellen. Creatieve persoonlijke projecten kunnen zeker, maar zorg ervoor dat je instructie helder is.”

‘Leren lukt beter als … de klas als thuis aanvoelt’

“Aandacht voor welbevinden en veerkracht heeft een positief leereffect”, stelt pedagoog Rinka Van Zundert. Ze verwijst naar studies die stellen dat leerprestaties 11% verbeteren met een interventieprogramma rond sociaal-emotionele vaardigheden op school. “Als je positieve emoties ervaart, gaat je prefrontale cortex sterker functioneren. Bij stress schakelt dat deel van je brein over op de primaire hersendelen met je fight or flight reacties. Dan blijft er weinig ruimte over voor je executieve functies.”

Moet de leraar dan elk negatief gevoel verbannen uit de klas? “Als je je alleen gemakkelijk wil voelen, kan je niets leren”, zegt psychiater Damiaan Denys. “Leren kost moeite, soms moet je je wereldbeeld zelfs bijstellen. Maar als je die angst voor het nieuwe toelaat en iets bijleert, voel je voldoening en trots. In een veilig klasklimaat kan een leerling veel ongemak verdragen.”

‘Leren lukt beter als … de leerlingen altijd hun zin mogen doen’

“Inspraak geven en je klasmanagement op orde houden, sluiten elkaar niet uit”, benadrukken onderzoekers Koen Defour en Vanessa Badisco. Veel leraren associëren participatie in de klas met de controle afgeven, maar structuur bieden is net heel belangrijk. De leraar is nog altijd ‘in charge’. Als je leerlingen binnen dat veilige klimaat hun mening vraagt over het leerproces, neemt hun wil om te investeren in je vak toe.”.

Moet je leerlingen dan laten kiezen wat ze leren en wanneer? “Zelfsturing betekent niet dat leerlingen alleen taken en thema’s aanpakken die ze graag doen”, nuanceert expert Koen Lombaerts. “Leerlingen bepalen de leerdoelen niet, maar ze kunnen wel nadenken hoe ze een taak zullen aanpakken. Achteraf evalueren ze hun aanpak samen met jou. Als leraar behoud je de controle in de klas: je biedt structuur en ondersteuning.”

Aha, structuur, daar horen duidelijke afspraken bij, toch? “Als je de waarden en regels in je klas samen met de klasgroep vastlegt, zullen je leerlingen ze beter respecteren. Je autoriteit heeft dan een stevige gedeelde basis: leerlingen wijzen elkaar erop als ze hun eigen afspraken met de voeten treden. Dan heb je zelfs geen schoolreglement meer nodig.” legt hoogleraar psychologie Paul Verhaege uit.

‘Leren lukt beter als … er smileys op het rapport staan’

Wat is er dan mis met punten? Volgens Schoolbegeleider Saskia Vandeputte belonen punten vaak het resultaat in plaats van het proces: “Het zou fijn zijn als mensen op familiefeesten vroegen, ‘wat heb je geleerd’ en ‘hoe deed je dat’ in plaats van ‘hoeveel punten heb je op je rapport’. Evalueren is een proces van observeren, feedback geven en bijsturen. Het is veel meer dan een cijfer op een taak.”

Geen punten, maar een kleurtje of woordelijke feedback, en dan is het opgelost? “Bij zo een nieuw rapporteringssysteem zet je in op persoonlijke vooruitgang van het kind. We maken de leerlingen dan ook bewust van hun leerhouding en leerstrategie. We starten projecten met vragen als ‘wat gaan jullie doen, hoe gaan jullie het aanpakken?’ En eindigen met ‘wat liep goed, wat liep fout? Lag dat aan jezelf, aan de groep, aan de inhoud?’ Op het rapport beschrijven we de talenten en werkpunten van het kind én we formuleren ontwikkelingskansen.”

Hebben punten dan alleen maar nadelen? “Je motiveert leerlingen ermee want ze ervaren een gevoel van welzijn en genot als ze goede punten krijgen. Dan komt er dopamine vrij in de hersenen.”, verduidelijkt innovatie-expert Jef Staes. “Net als bij een spannende videogame, willen leerlingen opnieuw succes ervaren in het volgende niveau. Het subtiele spel van wanneer en hoe punten geven, heet ‘gamification’. Zo maak je leerlingen ‘verslaafd’ aan hun eigen talenten.”