"Lezen in het secundair? Op de carrousel lukt het!"

Leerlingen met goesting in lezen. ‘Die hebben we te weinig in het Leonardo College van Denderleeuw’, dachten leraren Daan en Marieke. Met een vakoverschrijdende leescarrousel en onaangekondigde leeskwartiertjes stimuleren ze hun secundaire leerlingen om te lezen, mét de glimlach.

leescarrousel leerplezier — **Marieke en Daan:** “Kunnen we goesting voor lezen prikkelen met een carrousel waarin iedereen doorschuift? We testten het uit!”

Marieke Van der Schueren: “In de lerarenkamer vingen we vervelende signalen op. ‘Leerlingen sprinten door examenvragen en antwoorden naast de vraag’. Of: ‘Ze vinden geen aandacht voor tekst die lager is dan een tekstblok’. Dan draaien de hoofden al snel naar de leraren Nederlands. Bovendien is de woordenschat van onze leerlingen vrij beperkt. Recent moest ik zestienjarigen uitleggen dat ‘kater’ twee betekenissen heeft. Miauw!’”

Daan Vandepitte: “Een schooljaar lang stevig inzetten op lezen was een nood die we met het hele team voelden. ‘Leesvaardigheid 15-jarigen daalt meer dan ooit!‘. ‘Nood aan een leesoffensief!’ De triestige resultaten uit PIRLS en PISA wilden we met onze vakgroep keren. ‘Iedereen boekenwurm? Dat was niet ons doel. Wel in elk vak de leeskansen blootleggen en grijpen. En onze leerlingen met de juiste teksten goesting in lezen doen krijgen.”

Leescarrousel

Marieke: “Tijdens de pedagogische studiedag in september 2020 planden we met de vakgroep Nederlands een brainstorm. We broedden op een idee waarmee we hele school konden bereiken. Want Nederlands stopt niet in het taallokaal. Elk vak bouwt erop, de hele school zelfs. Een leescarrousel van een halve dag waarin iedereen voor elk vak leest, dat leek ons straf. Het idee werkten we concreet uit en presenteerden we drie dagen later aan onze directie.”

Daan: “Ons plan: we organiseren vier themakamers: talen, cultuur en economie, geest en lichaam en STEM. In alle kamers projecteren we alledaagse maar prikkelende mysteries zoals ‘Hoe overleef je een vallende lift?’, ‘Hoe win je de lotto?’ of ‘Is een dure koptelefoon beter dan een goedkope?’ Elke leerling kiest uit negen opties het mysterie dat hij wil ontrafelen in één of meerdere teksten. Die liggen geprint klaar in elk lokaal. Ze bespreken wat ze opsteken en welke woorden moeilijk zijn.”

“Na veertig minuten verhuizen de leerlingen naar de volgende themakamer. Elke leerling bezoekt elke kamer. Iedereen legt heel wat leeskilometers af, zonder dat ze dat zelf door hebben. Zelfs wie lezen ‘saai’ vindt, houdt van ‘speurneuzen’ en mysteries ontrafelen.”

Samen op leestrip

Marieke: “De leescarrousel toetsten we aan wetenschappelijk onderzoek. Leerlingen zelf laten kiezen waarover ze lezen? Check. Betekenisvolle teksten aanbieden? Check. Met leeftijdsgenoten in interactie gaan over de inhoud? Check. Succeservaringen koppelen aan het lezen zoals nieuwe woorden leren of leerlingen laten ervaren hoe nuttig lezen kan zijn? Check nummer vier. Van de directie kregen we groen licht om het idee te ‘verkopen’ aan het lerarenteam.”

Daan: “Daar hadden we toch wat kriebels voor. Want iedereen moest buiten het leerplan en het lessenrooster stappen. En een middagpauze opgeven voor onze presentatie. Dat ons leesinitiatief geen extra voorbereiding vraagt, wel een kleine bocht in de aanpak, zetten we duidelijk in de verf. Interessante teksten en prikkelende vragen vinden, die zoektocht leek eerst wat stressy. Maar snel zag iedereen in dat we eindelijk eens in onze inspiratiemap met boeiende krantenknipsels konden duiken. Die middag prikten we zelfs al een datum voor de eerste leescarrousel: aftrap in november!”

Marieke: “Dankzij de carrousel ontdekken collega’s het belang van écht lezen: niet zomaar een tekst lezen om er achteraf wat vragen over op te lossen. Maar lezen vanuit een fascinerende vraag die je meesleept. Je wil interessante kennis opdoen, het antwoord vinden. Zoals wat een koptelefoon veilig en kwalitatief maakt.”

“Zonder het goed te beseffen zijn ze bezig met taal, wiskunde, economie … Het stopt niet met gewoon stillezen. Dat leerlingen daarna hardop overleggen over wat ze lazen, is een absolute meerwaarde. Alleen als je goed las en (bijna) alles begreep, kan je info overbrengen en antwoorden op vragen van andere leerlingen.”

“De winst voor leraren? We beseffen nog meer dat we samen bouwen aan de woordenschat van onze leerlingen. Daarom staan we langer stil bij moeilijke maar cruciale (vak)termen zoals ‘integralen’, ‘onomatopee’ en ‘cognitief’. In de lerarenkamer steken we nu vaker het brugje over naar elkaars vak. We tippen elkaar teksten waarin onze vakken een interessante kruisbestuiving maken. Bovendien ontstaan spontane co-teach-momenten. P.O. in het Engels geven? Heerlijke matches die dankzij de leescarrousels ontdekt en gestimuleerd werden.”

Teksten over hoe je de lotto wint? Die duiken leerlingen vanzelf in
Marieke Van der Schueren
Leraar Leonardo College

Het leesgierig effect

Daan: “Het voorbije schooljaar ging door corona slechts één leescarrousel door. Hopelijk lukken er dit schooljaar drie. Zo’n voormiddag blaast een leuke dynamiek door de school. Mysteries zoals ‘Kan muziek genezen?’ en ‘Werkt blazen op warm eten echt?’ blijven nog dagen op de speelplaats en in de lerarenkamer leven. Want ook wij kennen niet altijd alle antwoorden.”

“Na zo’n leesvoormiddag bevragen we de leerlingen meteen: wat vonden jullie ervan, wat missen jullie? Wat vaak terugkomt: of ze zelf thema’s mogen aanbrengen. En dat ze – mooi toch – fictie missen en papier in hun handen verkiezen boven lezen op tablets of computers. De nieuwsgierigheid naar wat de antwoorden zijn op de andere mysteries lossen we op door ze na de leescarrousel op Smartschool te plaatsen.”

Maar ook: het leeskwartier

Marieke: “Naast de leescarrousel schuiven we ook leeskwartiertjes in het rooster. Wanneer de bel drie keer rinkelt, laten leerlingen, leraren en de mensen van het secretariaat alles vallen en leest iedereen op school een kwartier. Wie dan de school binnenstapt, ziet onze directeur Becoming Michelle Obama lezen. De ene keer is dat op maandag om 10 uur, de andere keer op donderdagmiddag om 15 uur. Het lerarenteam kent het tijdstip, de leerlingen niet.”

“Met dit kwartier overwinnen we samen de drempel om lectuur in te duiken. Vijftien minuten volstaan vaak om een klik te voelen met een verhaal. Een eerste hoofdstuk van een boek, dat is hard werken. Net zoals de eerste aflevering van een serie. Daar moet je ook doorzetten om de personages en het verhaal te leren kennen.”

Daan: “Wat je leest, kiest iedereen zelf: een boek, de Flair of een strip. Wat koekjes erbij maken het extra gezellig. Er zijn drie regels. Eén: het moet op papier zijn. Twee: het mag geen schoollectuur zijn. Het is niet de bedoeling dat je op dat moment studeert voor een toets. En drie: als één leerling niks bij heeft om te lezen, geeft de leraar toch les. Wanneer de les dreigt door te gaan, vallen de oplossingen uit de lucht. Leerlingen slaan een boek van een klasgenoot open of lezen de recepten uit de Colruyt-folder.”

Een plan dat écht lezen bevordert?

Start klein, concreet en behapbaar.
Kies voor acties waar ook jij veel zin in hebt. Goesting is besmettelijk!
Lanceer het plan op een rustig moment; niet tijdens examenperiode of een projectweek.
Zie het plan als een experiment. Deel geen punten uit.
De inhoud doet ertoe. Kies enkel uitdagende en interessante teksten.
Plan jullie eerste D-day niet te ver. Zo blijft het plan niet in de startblokken hangen.
Behoud het uurrooster: organiseer de actie met de collega’s die dat moment op school zijn.
Stel je collega’s gerust dat er geen extra, maar een andere inspanning nodig zal zijn.
Zoek samen met collega’s en leerlingen naar intrigerende lees-mysteries. En blijf de lijst aanvullen.