Zo leer jij je leerlingen constructief van mening verschillen

Illustratie van tekstballon gevuld met leerlingen in gesprek

Er gebeurt iets in de actualiteit. Gevolg: meerstemmige discussie, ook op school. Je klas is dé oefenplek waar leerlingen leren over moeilijke thema’s democratisch van mening te verschillen. Hoe doe je dat zonder dat je klas ontploft? “Door in ‘vredestijd’ al in dialoog te gaan, voorkom je polarisatie”, zegt Maarten Van Alstein (Vlaams Vredesinstituut). 3 tips.

Lees telkens verder onder de video.

1. Let op je eigen houding en spreek regels af

Maarten Van Alstein: “Vóór je het gesprek aangaat met je leerlingen, is het belangrijk dat je inzet op een veilig en open klasklimaat: een klas waar leerlingen voelen dat ze hun mening mogen geven, ook als die afwijkt van die van anderen.”

“Jouw houding en lesaanpak spelen een belangrijke rol. Een les geschiedenis bijvoorbeeld hoeft geen eenvoudig verhaal van winnaars en verliezers te zijn; benadruk de nuance. Toon dat zelfs wetenschap vaak uit conflict ontstaat omdat verschillende hypotheses moeten worden afgetoetst. Zo ervaren leerlingen dat meningsverschillen erbij horen.”

“Wanneer uiteenlopende meningen aan bod komen, wil je voorkomen dat leerlingen zich aangevallen of onveilig voelen. Spreek daarom vooraf samen met je leerlingen een aantal vuistregels af. Welke afspraken vinden zij essentieel om een gesprek op een goede manier te laten verlopen? Wanneer het heftig wordt, kan je naar die spelregels verwijzen.”

2. Zeg het ook eens met beelden

Maarten Van Alstein: “Je klas is een ideaal laboratorium om van mening te leren verschillen. Dat is een vaardigheid die ze moeten aanleren. Het debat is een mooie werkvorm om hen daarin te trainen. Begin met topics die niet politiek geladen zijn om je leerlingen de kneepjes van het vak te leren.”

“Sommige leerlingen zijn erg mondig en vinden het fantastisch om in een klasgesprek hun mening te verwoorden en te beargumenteren. Andere leerlingen houden zich tijdens een debat liever op de achtergrond. Toch is het belangrijk dat ook zij hun stem leren ontwikkelen.”

“Denk daarvoor ook eens aan andere ‘dialogische’ werkvormen. Kunst bijvoorbeeld. Beelden, poëzie en theater kunnen ook een startpunt zijn om het gesprek op gang te brengen. Als je leerlingen daarin kan bekrachtigen, ervaren ze dat ook hún stem en de manier waarop ze die willen uitdrukken waardevol is.”

3. Bereid je goed voor op controverse

Maarten Van Alstein: “In je leerplan komen ook thema’s aan bod waarvan je weet dat die voor controverse kunnen zorgen in je klas. Leraren gaan die moeilijke gesprekken vaak uit de weg omdat ze denken dat ze er te weinig over weten. Of ze maken zichzelf wijs dat leerlingen er niet zelf over zullen beginnen. Dan loop je echter het risico dat die onderwerpen later brutaal de kop opsteken. Of dat discussie op de speelplaats wordt gevoerd. In de klas kan je de sfeer bewaken en grenzen stellen. Achteraf de brokken lijmen is veel moeilijker.”

“Maar hoe begin je daaraan? Breng samen met je collega’s eerst in kaart welke thema’s in welke klas voor controverse kunnen zorgen. Met die informatie krijg je zicht op hoe je een thema het best kan aanbrengen. Start je met een klasgesprek? Of laat je hen vooraf al een tekst lezen? Met een goede voorbereiding ben je controverse al een stap voor.”

“Stel tijdens de discussie open vragen. “Hoe kom je tot dat inzicht?” of “Denken anderen er ook zo over?” Luister ook goed wat er écht wordt gezegd. Parafraseer en vraag of je het wel goed begrepen hebt. Moedig je leerlingen aan om naar elkaar te luisteren, want naast je stem gebruiken is ook dat een vaardigheid die we moeten trainen.”

“Heb tenslotte vertrouwen in je eigen kunnen en dat van je leerlingen. Je hoeft ook niet alles te kennen en te weten om een constructieve dialoog aan te gaan. En in een veilige klascontext kan er volop geëxperimenteerd worden en dan mag het ook wel eens mislopen.”

Meer tips? Beluister de podcast Clash in de klas (of via je podcast-app), een coproductie van het Hannah Arendt Instituut, Knack, het Vlaams Vredesinstituut, het Wij-Zij netwerk en GO!-onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap.

Robin De Vries en Nele Beerens