Oekraïense leerling in de klas: hoe pak je dat aan?

Ilse Derluyn: “Elke nieuwe leerling op school heeft uitleg nodig: waar de eetzaal is, wanneer de speeltijd begint, wat de klasafspraken zijn. Bij vluchtelingenkinderen bemoeilijkt de taalbarrière die informatieoverdracht. Die kloof kan je overbruggen door een tolk in te schakelen, vertaalapps te gebruiken of taal visueel te ondersteunen, bijvoorbeeld met pictogrammen. Het vraagt tijd om Nederlands te leren. Bij jonge kinderen gaat dat vaak gemakkelijker dan bij oudere leerlingen.”

Ilse Derluyn: “Taalbarrière of niet, zorg ervoor dat de nieuwkomer zo veel mogelijk begrijpt wat er gebeurt. Leg uit dat alle kinderen tijdens de speeltijd naar buiten gaan, daar een koekje eten en na 15 minuten weer naar de klas komen. Op die manier geef je de leerling een gevoel van controle en voorspelbaarheid: 2 zeer belangrijke aspecten voor het psychosociaal welzijn. In een oorlogs- en vluchtsituatie zijn die elementen vaak afwezig, een belangrijk kenmerk van trauma.”

“De emotionele toestand van het kind maakt het lastiger om nieuwe informatie op te slaan. De hersenen zijn in overlevingsmodus, waardoor er cognitief nog maar weinig ruimte overblijft. Dat de leerling snel dingen vergeet, wijst er dus niet op dat die minder intelligent is. Deze kinderen zijn mentaal vooral ‘overbelast’. Zorg voor veel herhaling, zodat je uitleg beter blijft hangen.”

“Maak ook duidelijk bij wie de leerling en diens ouders terechtkunnen: de klasleraar of een zorgfiguur. Individuele aandacht van een vast aanspreekfiguur kan een vertrouwensband doen ontstaan. Communiceer zeker de afwezigheden van die persoon. Ook op die manier zorg je voor voorspelbaarheid.”

Ilse Derluyn: “Vluchtelingen die contacten hebben in hun nieuwe omgeving zijn minder kwetsbaar. De school kan helpen om hun sociaal netwerk uit te breiden. Ze kunnen Oekraïners uit de buurt met elkaar in contact brengen of buddywerkingen opzetten tussen leerlingen. Vaste klasgenoten nemen de nieuwkomer dan onder hun vleugels en geven extra uitleg of helpen met huiswerk.”

Ilse Derluyn: “Een gevlucht kind kan plots heel angstig worden door het geluid van een dichtslaande deur. Het maakt geen oogcontact meer, begint te zweten of krimpt ineen. Om te vermijden dat de leerling het trauma volledig herbeleeft, breek je die flashback het best zo snel mogelijk af. Breng het kind terug naar de realiteit door het rechtstreeks aan te spreken, eventueel voorzichtig aan te raken of zachte geluiden te maken.”

“Benadruk daarna dat hun reactie oké is: ‘Het is heel normaal dat je schrikt en het gevoel hebt dat je weer daar bent, maar je bent nu hier, in België.’ Vraag aan het kind op welke manier het even afleiding wil zoeken: naar huis bellen, een boekje lezen of muziek luisteren. Belangrijk is dat je de leerling op zo’n moment niet alleen laat. Stuur iemand mee naar het secretariaat of laat het kind plaatsnemen in een rustig hoekje van het klaslokaal.”

Ilse Derluyn: “Heel wat Oekraïense vaders en meerderjarige broers zijn achtergebleven om te vechten in hun thuisland. De gevluchte gezinsleden ervaren daardoor veel ongerustheid en verdriet. Een vermist of verloren gezinslid brengt andere gevoelens teweeg dan een overleden gezinslid: je zit voortdurend tussen hoop en wanhoop. Wees je daarvan bewust als je voorbeelden van het klassieke mama-papagezin gebruikt in je lessen, of wanneer je Vaderdagcadeaus maakt. Bespreek met de moeder wat de beste manier is om hiermee om te gaan, zij is de belangrijkste bron van informatie. Zoek actief de dialoog op.”

Ilse Derluyn: “Behandel de nieuwkomer zo veel mogelijk als een nieuw kind in de klas, niet als een vluchteling met trauma. Plaats het kind niet te vaak in een uitzonderingspositie. Een nieuwkomer krijgt al genoeg te maken met situaties die ‘ongewoon’ zijn. School is dan vaak een heel belangrijke plaats om even uit die spanningsvolle context te ontsnappen. Geef de leerling dus de ruimte om gewoon kind te zijn.”

Ilse Derluyn: “Deelgenoot worden van de moeilijke leefsituatie en de traumatische verhalen van deze jonge vluchtelingen laat niemand onberoerd. Als je daar als leraar of zorgfiguur mee worstelt, zoek dan ook zelf de nodige zorg. Ga bijvoorbeeld in gesprek met collega’s of zoek een vorming die je meer handelingszeker maakt. We kunnen maar goed voor de ander zorgen als we dat ook voor onszelf doen.”