Hoe pak je faalangst aan?

Zo herken je faalangst

Dit denken leerlingen met faalangst:

• Ze denken enkel aan moeilijke taken of toetsen (tunneldenken).
• Ze denken vooral aan de verwachte mislukking en de gevolgen ervan. Daardoor denken ze minder grondig aan de op te lossen toets.
• Ze denken vaak negatief over zichzelf: ‘Ik kan dat niet, ik ben de domste van de klas.’ Of ze zijn perfectionist: ‘Ik mag geen fouten maken.’
• Ze wijten mislukkingen aan zichzelf: ‘Ik ben dom.’ Die gaan ze ook vaak opblazen. Succes wijten ze aan externe factoren: ‘Ik had geluk, het was makkelijk.’ Ze zijn nooit fier.
  

Dit voelen leerlingen met faalangst:

• Ze hebben vaak last van hoofd-, maag- en buikpijn.
• Ze gaan trillen en zweten, krijgen last van hyperventilatie.

Dit doen leerlingen met faalangst:

• Ze kijken meteen naar wat ze niet kunnen.
• Actief faalangstigen studeren vaak veel, maar niet altijd even efficiënt. Ze nemen weinig ontspanning.
• Passief faalangstigen vertonen vaak vermijdingsgedrag. Ze proberen mislukkingen te voorkomen door af te haken of de lat laag te leggen. Of ze gaan extreem relativeren: ‘Het is niet belangrijk, dus doe ik niks.’
• Soms uit de angst zich ook in overbeweeglijkheid: ze hangen bijvoorbeeld de clown uit.

Zo praat je met de leerling

1. Praat met de leerling over zijn angst. Neem het gevoel ernstig. Wuif het niet weg (‘Doe niet zo flauw’, ‘Voor de andere leerlingen in de klas is er blijkbaar geen probleem’…).
2. Maak de leerling duidelijk wat faalangst is, hoe dat werkt. Dat het probleem vaak niet de opdracht is, maar de negatieve gedachten en gevoelens bij die opdracht.
3. Werk samen aan de ‘niet-helpende’ gedachten. Dat zijn die gedachten die faalangst oproepen: ‘Ik kan dat niet’, ‘Ze gaan met mij lachen’, ‘Papa wordt boos als ik niet scoor’, ‘De leraar zal mij niet meer sympathiek vinden’, ‘Ik ben een loser als ik dit niet kan’. Het is de kunst ze te vervangen door ‘helpende gedachten’: ‘Ik kan het wel’, ‘Als het nu niet lukt heb ik nog een kans’, ‘Mijn ouders zien me niet minder graag’, ‘Ik ga niet af voor de klas’, ‘Je kan niet overal goed in zijn’, ‘Ik hoef niet perfect te zijn, niemand is dat, ook de leraar maakt fouten’.
4. Ga met de leerling op zoek naar de verklaringen van zijn successen en mislukkingen. Benadruk zijn aandeel in het succes. Een taak lukt omdat je ervoor gewerkt hebt, een taak mislukt omdat je een slechte dag hebt, het niet goed geleerd hebt, je ziek was. Laat hem voelen dat je die gedachten kan sturen.
5. Angst veroorzaakt lichamelijke problemen. Zoek samen hoe een leerling zich kan ontspannen.
6. Bekijk je eigen klaspraktijk. In hoeverre bevordert die faalangst? En wat met de collega’s, de school?
7. Bekijk het aandeel van de ouders.

Zo praat je met de ouders

1. Vraag hen de angst van hun kind te erkennen, niet weg te wuiven. Dus niet: ‘Doe niet zo flauw’, ‘Wees eens flink’, ‘De rest van de klas kan het wel’ …
2. Raad ze aan om niet in te gaan op vermijdingsgedrag zoals ‘Ik wil niet naar school’. Door toe te geven, geven ze hun kind niet de kans te leren omgaan met stress en mislukking.
3. Vaak herkennen ouders de faalangst ook bij zichzelf. Dat bespreken met hun kind is oké, het besmetten niet.
4. Kan je hen wijzen op normen en waarden waarmee zij zijn opgegroeid en die faalangst veroorzaken? Denk aan ‘Je kunt alles bereiken als je maar wil’ of ‘Gewoon hard leren dan lukt het wel.’
5. Een onzekere thuissituatie kan voor faalangst zorgen: ruzies, echtscheiding, overlijden of de angst ervoor, verhuizing, maar ook een vriendschap die plots ophoudt.
6. Misschien krijgt het kind al te veel verantwoordelijkheid en moet het bijvoorbeeld zorgen voor anderen in het gezin.
7. De grootste oorzaak van faalangst zijn vaak de te hoge verwachtingen van de ouders. Het kind zegt dan: ‘Ik wil mijn ouders niet teleurstellen’.
8. Misschien moet het kind overal presteren, ook in zijn vrije tijd: in de sportclub, de academie … Kunnen ouders zorgen voor genoeg evenwicht tussen inspanning en ontspanning? Misschien kan het kind een hobby zoeken waar het niet noodzakelijk moet presteren en waarbij het zich goed voelt (of misschien net geen hobby).
9. Benadruk dat ze niet enkel naar de cijfers op het rapport kijken, ook naar de inspanningen, de vorderingen van hun kind.