Hoe praat je in de klas over oorlog?

Caroline Dejonghe, lector Toegepaste Psychologogie: “Als leerlingen met vragen komen, kan je daar best ruimte voor maken. En zelfs als er geen vragen komen, kan het zinvol zijn om het onderwerp aan te snijden in lagere en middelbare scholen. Want ook stille leerlingen kunnen in hun hoofd al doemscenario’s gevormd hebben.”

Caroline: “Niet iedereen zal zich voldoende competent voelen om dieper op het thema in te gaan. Stel jezelf de volgende vragen: ‘Heb ik voldoende feitelijke kennis uit betrouwbare bronnen?’, ‘Neem ik als gespreksleider een open houding aan?’, ‘Kan ik mijn eigen emoties voldoende reguleren?’ en ‘Kan ik een veilig klasklimaat bewaren waarin leerlingen hun zorgen met respect voor elkaar kunnen uiten?’”

“Dat is een stukje zelfreflectie. Als je daaraan twijfelt, trek het dan niet zelf open. Hiermee doe je misschien meer kwaad dan goed. Pols in je team wie beter geplaatst is. Een vakleraar, maar evengoed iemand uit het zorgteam. Of een combinatie.”

Caroline: “Maak in de eerste plaats goede afspraken: we spreken met respect over elkaar, we laten elkaar uitspreken, we gebruiken geen beledigingen. Luister als leraar zonder oordeel en stel vooral open vragen. Laat kinderen en jongeren zelf vertellen wat ze al gezien, gehoord en gelezen hebben. Hoe voelen ze zich daarbij? Op die manier krijg je een beter beeld van hun noden. Gebruik de woorden die ze zelf in de mond nemen.”

Caroline: “Dat kan altijd gebeuren. Geef in dat geval zeker geen vaag of onjuist antwoord. Anders zal de fantasie van kinderen het daar overnemen. Wat dan wel? Benoem het gewoon: zeg dat het een interessante vraag is, maar dat je het zelf ook niet weet. Afhankelijk van de leeftijd kan je daarna eventueel samen die informatie opzoeken. Of je kan beloven om er later op terug te komen.”

Caroline: “Kinderen komen soms in contact met het nieuws via kanalen waarmee je als leraar zelf minder vertrouwd bent. Op TikTok bijvoorbeeld circuleren filmpjes met nepnieuws. Vraag de leerlingen wat ze gezien hebben en ga na of die bronnen wel betrouwbaar zijn.”

Caroline: “Emoties moeten een plek krijgen in het gesprek. Opgekropte gevoelens uiten zich anders misschien via negatief gedrag of een verminderde focus. Erken de gevoelens van je leerlingen, maar grijp ook in als dat nodig is. Het huidige conflict kan voor bepaalde leerlingen een trigger zijn: jongeren die zelf gevlucht zijn uit een land in oorlog, bijvoorbeeld. Zo’n trauma kan plots naar boven komen. Denk ook aan kinderen die familie hebben in het conflictgebied en bang zijn dat die familie iets overkomt.”  

Caroline Dejonghe: “Laat de leerlingen niet achter met een te zwaar of beteuterd gevoel. Dan zouden ze erover kunnen blijven tobben. Maak de overstap naar de orde van de dag, maar geef aan dat je beschikbaar blijft voor hen.”