Armoede op school herkennen en aanpakken

1. Kies een sterk inschrijfteam

• Leid mensen op. Zorg voor een vast inschrijfteam met mensen die voldoende geïnformeerd zijn om (kans)armoede te detecteren. Het CLB of een lokale armoedeorganisatie helpen je graag verder.
• Maak het onthaal warm. Zorg voor een persoonlijk contact met de ouders. Een warm onthaal werkt drempels weg en je komt meer te weten. Je school krijgt SES-uren op basis van 3 criteria: thuistaal, schooltoeslag en het diploma van de moeder. Dat vraag je bij de inschrijving. Sommige ouders schamen zich, waardoor ze niet altijd naar waarheid antwoorden.
• Wees alert voor signalen die wijzen op mogelijke (kans)armoede. Gebruik deze signalenlijst als hulpmiddel. Besef wel dat niet alle signalen rechtstreeks naar armoede wijzen en dat sommige signalen pas in de loop van het schooljaar duidelijk worden. Bekijk ze samen met collega’s, de zorgcoördinator, CLB-medewerker. En bekijk nadien met het gezin wat je samen kan doen.

2. Communiceer actief en duidelijk met ouders

• Communiceer eerst. Verwacht niet dat iemand zijn problemen aan de grote klok hangt. Zet als school de eerste stap. Benoem zaken, ook de minder gemakkelijke: ‘Spreek gerust de directeur of de klasleraar aan als u gebruik wilt maken van een afbetalingsplan.’ Zo verlaag je de drempel om erover te spreken. Behandel alle ouders met respect: niemand wil kansarm genoemd worden.
• Laat geen batterij aan brieven los op de ouders maar gebruik ze enkel als het nodig is en hou ze kort, duidelijk en concreet. Schoolcommunicatie is voor veel ouders te moeilijk.
• Pas je taalgebruik aan. Kinderen uit een kansarm milieu praten anders. Ze spreken weinig over ideeën (‘stel dat’), veel over concrete situaties en ze gebruiken weinig beeldtaal of abstracte woorden. Maak je uitspraken concreet met voorbeelden en laat de leerlingen vaak aan het woord.

3. Maak je school betaalbaar

• Denk na over schoolkosten. Kansarmoede valt niet altijd op. Gsm, tablets, hippe kleding … Maar dat wil niet zeggen dat schoolkosten niet op het gezinsbudget wegen.
• Confronteer leerlingen nooit met onbetaalde facturen. Onderhandel over onbetaalde rekeningen rechtstreeks met de ouders. Ondertussen blijft de leerling meedoen met activiteiten, krijgt hij zijn schoolmateriaal, ontvangt hij zijn documenten … vzw Krijt kan je bij die zoektocht inspireren.

4. Creëer een veilige omgeving

• Zorg voor een warme school. Geen open communicatie zonder vertrouwen. Maak dat ouders zich welkom voelen op school. Praat niet alleen over wat misloopt. Overweeg om een lijst aan te leggen van ouders die nooit langskomen. Neem contact op en overtuig hen om alsnog te komen. Of hou het contact warm op afstand, door regelmatig te bellen of langs te gaan.
• Stel een vast en bekwaam zorgteam samen. Ken alle zorguren toe aan een beperkt aantal mensen. Zo krijgen de ‘zorgverantwoordelijken’ een gezicht en creëer je vertrouwen bij de leerlingen.
• Betrek de buurt. Wees een school die nauw samenwerkt met de jeugdbeweging, de sportclub, de kinderopvang, het theatergezelschap en ook het centrum voor volwassenenonderwijs, Huis van het kind … uit de buurt. Zo zet je leerlingen en hun ouders aan om deel te nemen aan het lokale leven.

5. Bouw een stevige studie(keuze)begeleiding uit

• Creëer een goede materiële omkadering. Voorzie op school toegang tot het web en organiseer studieondersteuning. Ga na of alle leerlingen thuis een computer en internet hebben, en of het gezin ermee kan werken.
• Een goede studiekeuzebegeleiding houdt daarmee rekening.

6. Roep de hulp in van specialisten

• Schakel ervaringsdeskundigen in. Leraren weten weinig over armoede en de gevolgen ervan. Nodig een spreker uit van een vereniging waar armen het woord nemen. Informeer of de gemeente initiatieven neemt om de onwetendheid rond kansarmoede te doorbreken.
• Benut de expertise van het middenveld. CLB, LOP’s, steden en gemeenten, het schoolopbouwwerk, armoedeorganisaties … Je school wordt omringd door organisaties die vertrouwd zijn met armoede en de gevolgen ervan. Of neem contact op met het Netwerk tegen Armoede.
• Werk samen met externe hulpverleners. Sommige gezinnen krijgen externe ondersteuning. Maar sociale hulpverlening steunt de kinderen niet noodzakelijk bij schoolse activiteiten. Zoek uit wie de vertrouwensfiguren voor het gezin zijn en voor de leerling zelf. Kunnen brugfiguren worden ingeschakeld? Bekijk wat de school kan doen.

De tips in dit artikel en de signalenlijst kwamen tot stand in samenwerking met de Vierdewereldgroep ‘Mensen voor Mensen’ uit Aalst en het Netwerk tegen Armoede.