Leerlingen collectief straffen: mag dat?

Collectief straffen: wettelijk?

“Een collectieve straf betekent dat je een hele klasgroep straft, bijvoorbeeld omdat je niet precies weet wie wat gedaan heeft. Inclusief dus leerlingen die helemaal niets met het wangedrag te maken hebben, zelf misschien niet eens gezien hebben wat er gebeurd is, maar – helaas voor hen – toevallig in dezelfde klasgroep zitten. De Codex Secundair Onderwijs vermeldt dit soort sancties niet expliciet.”

“De Codex (artikel 123/8) maakt een onderscheid tussen ‘tuchtsancties’ en ‘andere maatregelen die de leerling bepaalde voorzieningen ontzeggen of bepaalde verplichtingen opleggen’. De sanctie die de leerlingen hier kregen, valt onder die ‘andere maatregelen’.”

“Hoewel het bij ‘andere maatregelen’ dus niet expliciet vermeld is, schrijft de Codex bij ‘tuchtmaatregelen’ wel het volgende voor: ‘Er is geen mogelijkheid om tot collectieve uitsluitingen over te gaan waarbij in 1 beslissing meerdere leerlingen worden gevat.’ De omschrijving bij ‘andere maatregelen’ spreekt wel consequent over ‘de leerling’ in het enkelvoud. Of het nu om een tucht- of andere maatregel gaat, een collectieve straf lijkt niet ondersteund door de Codex Secundair onderwijs. Al gaat het wel om een interpretatie.”

“In het Decreet Basisonderwijs komt niet aan bod welke maatregelen – behalve preventieve schorsing en tijdelijke of definitieve uitsluiting – een school bij schending van de leefregels kan nemen. Noch welke beperkingen en minimumvoorwaarden bij toepassing van die maatregelen gelden. Maar dat basisscholen strenger zouden sanctioneren dan secundaire scholen is eerder onlogisch. In het basisonderwijs op dat vlak dezelfde beperkingen hanteren als in het secundair onderwijs is logischer.”  

Collectief straffen: ethisch?

“De details van de sanctie (moeten de leerlingen meerdere dagen binnenblijven, mogen ze naar het toilet gaan, hoe dwing ik een bekentenis af …?) bepalen mee het ethische vraagstuk.” 

“Het Kinderrechtenverdrag wijst erop dat ‘de wijze van handhaving van de discipline op scholen verenigbaar [moet zijn] met de menselijke waardigheid van het kind’ (art. 28) en dat ‘het kind [recht heeft] op rust en vrije tijd, op deelneming aan spel en recreatieve bezigheden’ (art. 31). Leerlingen niet naar het toilet laten gaan of dagen aan een stuk niet laten buitenspelen, zou dan in strijd zijn met dat verdrag.”

“Vraag je ook af of je de gevolgen van deze situatie voldoende onder controle hebt. En of ze proportioneel zijn. Wat gebeurt er in de groep als de leraar uit het vizier is? Worden dader en/of eventuele getuigen onder druk gezet? Voor een groepsklimaat kan deze sanctie – onbedoeld – nefast zijn. Wees je ervan bewust dat pesterijen die hierdoor ontstaan nog lang kunnen naslepen en veel schade kunnen berokkenen.”  

Hoe straffen wel aanpakken?

“Neem na zo’n voorval eerst de tijd om met de leerlingen te praten: ‘Wat is er gebeurd?’, ‘Hoe voelen jullie je daarbij?’ Als het nodig is, kan je ook met enkele leerlingen apart spreken. Nooit om hen aan te zetten elkaar te verklikken, maar om meer voeling te krijgen met het probleem. Je doel is niet vergelding, maar eenzelfde incident in de toekomst vermijden. Als het om een pestproblematiek gaat, vergeet dan zeker niet het slachtoffer extra te ondersteunen, eventueel in samenwerking met het CLB.”

“Herstelgericht werken doe je niet eenmalig; het is een proces. Gedragsverandering is nu eenmaal niet evident. Dat betekent dat je af en toe opnieuw moet inchecken bij de klasgroep, bijvoorbeeld via een herstelcirkel. Op welke basis je dat doet, is afhankelijk van de ernst van de problematiek. Maar volg in het begin liever wat meer dan wat minder op. En vergeet het belang van preventief werken niet. In een hechte klasgroep vallen incidenten als deze veel minder voor.”

Meer weten over herstelgericht werken? Vind een leidraad voor een herstelgesprek op de website van Katholiek Onderwijs Vlaanderen.