Hoe praat je met je leerlingen over de verkiezingen?

‘Politici? Allemaal ruziemakers, meneer.’ Of: ‘Politiek interesseert mij niet, mevrouw.’ Hoe ga je met je leerlingen in gesprek over politiek en verkiezingen? Hermelinde Hooft, projectcoördinator verkiezingen bij De Ambrassade, countert 5 uitspraken die jij misschien hoort in je klas.

Hermelinde Hooft, Projectcoördinator verkiezingen bij De Ambrassade — **Hermelinde Hooft:** “Rij de politiek ongemerkt je les binnen via de thema’s die jongeren boeien.”

‘Politiek interesseert mij niet, mevrouw’

Hermelinde Hooft, projectcoördinator bij Ambrassade: “Denk niet te snel dat politiek je leerlingen koud laat. Al kijken ze niet vaak naar het tv-journaal, veel jongeren volgen de actualiteit wel via andere kanalen. Dat stelden we vast toen we met 528 jongeren tussen 10 en 30 jaar over democratie in gesprek gingen. Ze ervaren het nieuws wel vaak als negatief, deprimerend zelfs. Velen ergeren zich aan de hoeveelheid politiek nieuws en aan politici die opdraven in entertainende tv‑programma’s om hun stem te ronselen. Ze verkiezen authenticiteit.”

“Door hun leeftijd missen ze soms voorkennis, beseffen ze. Ze willen weten wat de oorzaken zijn achter een gebeurtenis. Nws.nws.nws, een Instagrampagina van VRT, speelt daar goed op in. Dat geven jongeren zelf aan. Daar krijgen ze feitelijke en bondige info vanuit hun perspectief.”

“Politieke partijen en schandalen interesseren hen minder, maar duurzame thema’s zoals onderwijs, media of de publieke ruimte beroeren wel. Ook Europese topics, zoals internationale politiek, migratie en klimaat, staan hoog op hun lijstje. Bovendien zien veel jongeren in hun leraar een sleutelfiguur om politiek beter te begrijpen. Zeker nu je leerlingen vanaf 16 jaar moeten stemmen bij de Europese verkiezingen.”

‘Politiek? Ik snap daar toch niks van’

Hermelinde Hooft: “Politieke besluitvorming in ons land is zeker ingewikkeld. Overdonder je leerlingen dus niet meteen met gewesten, parlementen, bevoegdheden … Rij ongemerkt de politiek binnen via de thema’s die hen boeien.”

“Met gerichte vragen kan je tonen dat politiek geen ver-van-hun-bedshow is. ‘Waar ben jij mee bezig?’, ‘Waarover praat je met je vrienden of familie?’, ‘Wat valt je op in het nieuws? En in je straat of stad?’ Laat hen 1 vraag kiezen en een anekdote vertellen. Welke titel zouden ze die anekdote geven als het een film of boek was? Uit die titels puur je thema’s die jouw klas bezighouden: werk, groen en ontspanning in de openbare ruimte, racisme, mobiliteit … Laat je leerlingen opzoeken wat politieke partijen erover zeggen. Zo ontdekken ze dat politiek een impact heeft op hun leven.”

“Bij ons zomeronderzoek schotelden we die vragen voor aan 528 jongeren. Waar ze van wakker liggen, verbaast misschien: onderwijs keerde bij veel jongeren terug. Het lerarentekort baart zorgen. Zullen ze voldoende opgeleid zijn om verder te studeren? En worden hogeschool en unief weer iets voor de elite, nu een kot steeds duurder wordt?”

“Ook over prestatiedruk breken ze zich het hoofd. Heel wat jongeren combineren hun studies met een studentenjob en vragen zich af hoe ze daarnaast nog wat vrije tijd overhouden. Klimaat polariseert het meest: sommige jongeren komen op voor meer klimaatbeleid, bij anderen overheerst het ‘duurzaam is duur’‑gevoel’. ”

‘Of ik nu ga stemmen, dat verandert toch niks’

Hermelinde Hooft: “De stem van jongeren maakt heel veel uit. Dit jaar trekken meer dan 860.000 jongeren voor de eerste keer naar de stembus. 10% van de stemmers doet het voor het eerst, meer dan 2 keer de kiesdrempel! De verkiezingen gaan over topics die hen aanbelangen: publieke ruimte, onderwijs, mobiliteit … Het zou jammer zijn als ze hun stem niet laten horen.”

“Heel opmerkelijk: over stemmen vanaf 16 jaar zijn jongeren zelf verdeeld. Sommigen vinden dat ze ‘van niks weten’ en dus beter niet gaan stemmen. Terwijl volwassenen soms even weinig of nog minder geïnformeerd zijn. Dat gevoel kan je in de klas wegnemen.”

“Concrete methodieken helpen. Leg je leerlingen 2 beleidsvoorstellen voor, bijvoorbeeld ‘nachtbussen’ en ‘geen enkele jongere mag nog op straat slapen’. Laat hen 5 pionnen over dat dilemma verdelen om aan te geven wat voor hen de grootste prioriteit heeft. Voor ze het in de gaten hebben, slaan ze aan het argumenteren. ‘Dit is toch nog iets belangrijker, want …’ .”

“Organiseer je een debat op school of wonen je leerlingen een gemeenteraad bij? Laat je leerlingen dan vloggen rond de zin: ‘wat ik nu meer weet over politiek’. Zoals de jongeren van ons verkiezingsproject ‘t Is aan u, toen we samen naar de ‘State of the Union’ van Ursula Von Der Leyen gingen luisteren. Video’s van leeftijdsgenoten komen authentieker over dan promomateriaal van partijen en instellingen.”

‘Jij wil ons gewoon brainwashen, meneer’

Hermelinde Hooft: “Als je doceert over partijen en verkiezingen, krijgen leerlingen soms het gevoel dat jij je eigen politieke voorkeur wil opleggen. Als je vragen stelt, vermijd je dat. Met deze 4 vragen kan je aan de slag: ‘Wat houdt je bezig?’, ‘Waarover praat je thuis en met vrienden?’, ‘Wat valt je op in het nieuws?’, ‘En in je stad of straat?’. Vraag je leerlingen waar ze mee bezig zijn, luister naar hen, werk aan een persoonlijke band. Zo vind je gemeenschappelijke grond. Heel anders dan een debat voor of tegen migratie.”

“Schuif je toch graag 1 stelling naar voren? Zorg er dan voor dat je klas een veilige ruimte is, waar iedereen aan het woord komt. Klassieke groepsgesprekken zijn niet voor elke leerling het beste medium. Wissel je af met een open vraag of een creatieve opdracht, zoals schrijven, tekenen of een filmpje maken, dan kan iedereen eens stralen.”

“Of misschien kan je iets met de werkvormen van het Groot Debat in Gent. Laat leerlingen collages maken over stemrecht 16, een rap of slam poetry schrijven over politieke thema’s of aan improtheater doen. Hoe ontmijn je een situatie zonder nee te zeggen tegen elkaar, is een fijne impro-opdracht. Zo ontdekken en verwoorden ze hun politieke voorkeur.”

“Zoek je een alternatief voor het klassieke verkiezingsdebat op school, gluur dan even over het muurtje bij KRAS van Globelink. Waarom niet zelf een pre-stembureau organiseren waar

jongeren thema’s op de kaart zetten voor de nieuwe legislatuur? Of een gesprek tussen jongeren en middenveldorganisaties over wat er lokaal moet gebeuren.”

‘Politici zijn allemaal ruziemakers’

Hermelinde Hooft: “Jongeren zijn het politieke gekibbel nu al moe. Een deel vreest dat de polarisatie in politieke debatten zal overslaan op de mensen. Zorgwekkend: vrijwilligers van De Ambrassade zeggen dat hun vrienden daardoor zelfs niet gaan stemmen. Geef in je klas ruimte aan dat gevoel. Veeg het niet onder de mat door te zeggen dat politiek complex is. Dan lijkt het alsof je dat gekibbel goedkeurt. Vraag je leerlingen wel waar ze hun oordeel vandaan halen. Van een influencer of van de openbare omroep?”

“Probeer om te denken met hen: ‘Wat vinden wij dat politici wél moeten doen? Hoe vinden we dat politici zich moeten gedragen?’ Misschien kan je als klas een brief schrijven naar de Kamer of naar het Vlaams Parlement: ‘Wij zijn bezorgd, wij hebben het gevoel dat jullie de hele tijd ruziemaken. Weten jullie dat jullie zo overkomen?’ Ik denk oprecht dat politici beter bereikbaar willen zijn voor jongeren, en een brief dus niet kunnen negeren.”

“Je kan er ook op wijzen dat politici vaak jaren aan de weg timmeren als vrijwilliger. Ze bussen flyers of luisteren op de markt naar bezorgde burgers, bijten zich vast in dossiers … Misschien hebben politici soms een verkeerd beeld over wat jongeren van hen verwachten. Hoewel een deel van de jongeren valt voor TikTok-filmpjes van politici, snakt een grote groep ook naar meer inhoud en engagement. Hopelijk luisteren politici naar hun verzuchtingen en focussen ze op de thema’s die jongeren boeien.”

‘Bij ons thuis wordt daar niet over gepraat, mevrouw’

Hermelinde Hooft: “Een aantal jongeren heeft het gevoel dat politiek aan de keukentafel te delicaat is. Ze horen thuis racistische opmerkingen of ouders zeggen dat het vroeger allemaal beter was, dat ze te veel verandering willen … Nog een reden om politiek in de klas te belichten.”

“De stemplicht voor jongeren vanaf 16 bij de Europese verkiezingen, maakt het plots nog urgenter. Weet dat er een berg materiaal is waaruit je kan putten. De conversatiestarters van WAT WAT zijn heel laagdrempelig. Nws.nws.nws plant video’s op Instagram over het Europese beleidsniveau.”
“Binnen het initiatief KIES24 van VRT komt ook een TV‑programma gepresenteerd door Tom Waes en Pieterjan De Smedt waarmee de zender een onderbouwde gespreksstarter wil zijn in de Vlaamse huiskamers. Na de paasvakantie lanceert VRT een speciale stemtest voor jongeren, die je ook met de klas kan doen.”

“Jongeren van 16 en 17 mogen een brief verwachten van de FOD voor Binnenlandse Zaken over de Europese verkiezingen. Dat het Grondwettelijk Hof besliste dat de stemming voor hen verplicht is, veroorzaakte eerst wat stress. Maar leraren voelen nu nog meer het belang om jongeren mee te krijgen. Ze worden sneller opgenomen in de democratie, een kans voor hen én voor ons.”

Lesmateriaal over de verkiezingen

Meer weten over het zomeronderzoek van ‘t Is aan u! en de thema’s die jongeren interesseren? Check het rapport van De Ambrassade.
Vanaf 1 maart 2024 telt ’t Is aan u! 100 dagen lang af naar de verkiezingen. 100 dagen lang brengen zij info en delen ze evenementen over heel Vlaanderen en Brussel. Je vindt hun 100‑dagen-kalender vanaf januari op de site. Je kan er ook evenementen checken, zoals het Groot Debat in Gent.
VRT ontwikkelde EDUboxen rond politiek en verkiezingen met kant‑en-klare werkvormen.
Mediawijs helpt je leerlingen kritisch kijken naar politiek getinte boodschappen op internet.
De Ambrassade organiseert in samenwerking met De Aanstokerij een spel over welke thema’s bij welke beleidsniveaus horen, hoe stemmen werkt in de praktijk, …
Op vrijdag 26 april palmen jongeren voor één dag de Senaat, de Kamer en het Vlaams Parlement in, tijdens ‘het Plenum’ van Globelink.