Effectief lesgeven: wat werkt, wat niet? Vraag het aan Leerpunt 

Pedro De Bruyckere: “Leerpunt is een onafhankelijk kenniscentrum, met middelen van de Vlaamse overheid. Om te beginnen verzamelen we kwaliteitsvol onderwijsonderzoek op één plek, met een toolkit en praktische leidraden voor leraren. Onze grootste betrachting: leraren de juiste didactische keuzes helpen maken aan de hand van onderzoek, en in functie van hun context. In de toolkit zie je in 1 oogopslag een lijst lemma’s zoals ‘huiswerk’ of ‘zelfregulerend leren’. Voor welke interventies is er veel evidentie of bewijs dat ze een positief effect hebben, en welke aanpakken zijn eerder ‘mythes’?”

“Let wel: de leraar blijft aan het roer. We zullen nooit zeggen: ‘zo geef je goed les’. Want er is meer dan 1 manier om kwaliteitsvol onderwijs te geven. We gidsen je graag door het wetenschappelijke bos, maar finaal is de keuze dus aan jou. Zo past die bij je leerlingen en je lesonderwerp. En bij je professionaliteit.” 

Pedro de Bruyckere: “Nee, onderwijsmensen zitten bij Leerpunt mee in de cockpit: naast een wetenschappelijke commissie met experten, is er een gebruikerscommissie met pedagogische begeleiders, lerarenopleiders, schooldirecteurs en leraren. Gebruikers en wetenschappers checken of het materiaal praktisch bruikbaar is, en of er geen fouten insluipen tegen nieuwe wetenschappelijke inzichten.”  

“Ons hoofddoel: kwaliteitsvol onderzoek praktisch vertalen naar de Vlaamse onderwijscontext. We zijn geen pedagogische begeleidingsdienst of onderwijscentrum; op de klasvloer komen we niet.” 

Pedro de Bruyckere: “We werken samen met internationale partners die de lat voor onderzoek heel hoog leggen. Hun werk overdoen zou tijdsverspilling zijn. We hertaalden 40 thema’s uit de toolkit van de Education Endowment foundation (EEF) uit Engeland en bouwden voort op de vertaalslag die het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) in Nederland al maakte. De interventies voor lager en secundair staan al online. In januari volgt kleuteronderwijs. We zullen ook eigen materiaal delen met deze kenniscentra. Werk je wereldwijd samen, dan hoef je het warm water niet telkens opnieuw uit te vinden.” 

Pedro De Bruyckere: “Op de site van Leerpunt kan je een formulier invullen met je kennisvraag, maar op elke individuele vraag kunnen we niet ingaan. Komt een thema vaak bovendrijven in de vragen en blijkt ook uit andere bevragingen van het Vlaamse onderwijsveld de nood, dan vragen we een onderzoek aan. Zo bouwen we een Vlaamse kennisagenda uit, in overleg met partners zoals vakbonden, de inspectie, de koepels en wetenschappers.”

“Dat Vlaamse onderzoek zal ook opgenomen worden als aanvulling op de toolkit. Zijn er niet minstens 10 onderzoeken rond een thema, dan geven we aan dat er te weinig evidentie is. Heel belangrijk, want 1 onderzoek maakt de lente niet. De kwaliteitseisen voor de toolkit zijn zeer hoog.”

Pedro De Bruyckere: “In deze toolkit zie je per wetenschappelijk thema hoeveel maanden vooruitgang jouw leerlingen met een bepaalde interventie kunnen boeken. Dat wordt uitgedrukt in maanden leerwinst. Tegelijk zie je hoeveel die interventie je kost, in geld en tijd. Hoe sterk de evidentie is, zie je aan het aantal slotjes. We hechten veel belang aan transparantie: duik je dieper in de toolkit, dan vind je ook het onderzoek dat die conclusies ondersteunt.” 

“Gewoon de best scorende aanpak overnemen en klaar? Zo simpel is het niet. Baseer je niet alleen op het aantal maanden leerwinst of op de slotjes. Lees vooral de bijsluiter: daar zie je of de aanpak meer effect heeft in het secundair of basisonderwijs, wat het effect is op kinderen met een lagere sociaal-economische status en welke valkuilen er zijn.”

“Soms scoort een interventie heel hoog, maar kost die ook veel moeite of geld. Misschien selecteer je dan beter een aanpak met matig effect, die minder kost. Een aanpak die voor de gemiddelde school in Vlaanderen prima werkt, is voor jouw leerlingen misschien helemaal niet geschikt.”

Pedro De Bruyckere: “De Engelse EEF-toolkit legt de nadruk op didactiek. Maar leraren liggen ook wakker van thema’s zoals ouderbetrokkenheid. Dat thema komt beperkt aan bod in de toolkit: we voegden een praktische leidraad toe, met concrete handvaten en tips.”

Pedro de Bruyckere: “Dat onderzoekers discussiëren en elkaars conclusies in vraag stellen, is gezond. Ook de leden van onze wetenschappelijke commissie hoeven niet altijd op 1 lijn te zitten. Dat helpt hen net om samen een objectieve kijk te ontwikkelen. En kritisch te blijven kijken naar thema’s waar nog terechte discussie over bestaat.” 

Pedro De Bruyckere: “Leraren hebben een sterk verantwoordelijkheidsgevoel, toont onderzoek. Ze hebben het beste voor met hun leerlingen. En dus maakt elke leraar eigen keuzes, en combineert die voortdurend insteken en werkvormen. Je evalueert en stuurt bij. Werkt iets niet in jouw situatie, dan gooi je die tool uit je gereedschapskist of pas je de methode aan. Die intuïtie en ervaring stut Leerpunt: de toolbox geeft een inschatting van de kans of iets lukt, en geeft aan waarop je het best let.”