Focus in de klas: “Muziek vraagt evenveel aandacht als wiskunde”

Leerlingen kennen alle nieuwe hits. Maar gefocust luisteren naar een volledig nummer valt ze zwaar, stelt muziekleraar Leen vast. Dus stretcht ze hun aandacht met aha-momenten, Taylor Swift en een prikkelarme cursus.

Leraar Leen Van Helsland voor de klas — **Muziekleraar Leen Van Helsland:** “Een sterke les is als een goeie song: vertrouwde refreinen, afwisselende strofes en een verrassend bruggetje.”

Leen Van Helsland, muziekleraar VLOT Lokeren, campus CREO: “In september valt het me telkens op: 3 minuten naar muziek luisteren, lukt leerlingen niet. Dat klinkt gek voor tieners met een smartphone vol hits. Maar nog voor het lied kan doordringen, grijpen ze al naar een nieuwe song. Nood aan nieuwe prikkels. Muziek staat voor ontspanning, niet voor inspanning.”

“Dat beeld doorprik ik tijdens de eerste les. ‘Je krijgt maar 1 jaar muziekles, tijdens die uren haal ik het onderste uit de kan.’ Daarom vertel ik dat ik evenveel concentratie verwacht als mijn collega’s van wiskunde of Nederlands. Dat ik kordaat ingrijp als iemand bewust prutst met een ukelele of een luisterfragment verknalt. Met een time-out als het moet. Maar die blijft bijna altijd op zak. Duidelijke afspraken en fijnbesnaarde humor houden leerlingen meestal bij de les.”

Oren leren spitsen

Leen Van Helsland: “Focussen moeten ze leren. De lengte en complexiteit van stukken bouw ik stelselmatig op. Eerst wat korte nummers. Pas na voldoende training – als dieper luisteren en details detecteren beter lukt – volgen langere nummers. Mijn leerlingen krijgen op voorhand instructies mee. Ze weten waarop ze moeten letten: ‘Luister in stilte naar de 6 delen van Bohemian Rhapsody. Probeer die goed te onderscheiden’. Daarna vraag ik hen om die te koppelen aan 6 schilderijen in de cursus.’”

“Rond de paasvakantie duiken ze 2 lesuren lang in De Planeten van Gustav Holst of sjieken ze een half uur op een partituur om daarna zoveel mogelijk noten uit hun instrument te persen. Nog een evergreen: 4’33 van John Cage. Die speelt niet op de piano, maar verheft omgevingsgeluiden en reacties van het publiek tot compositie. Magisch hoe leerlingen muisstil wachten op die ene noot.”

“En voor een keer is het toch oké als er bij die luisterbeurt eentje revolteert: ‘Hoor jij iets, mevrouw? Ik niet!’ In september waag ik me daar niet aan. Haal ik dat stuk te vroeg boven, dan valt hun aandacht al na 10 seconden plat.”

Herbekijk de webinar ‘Focus: kunnen leerlingen nog opletten?‘

Van onbekend naar aha

Leen Van Helsland: “Ik wil mijn leerlingen uit hun comfortzone halen. Muziek introduceren die nooit door hun oortjes knalt. Toch ligt er bijna altijd een kans om aan te knopen met hun leefwereld. Dat doe ik niet als lesstarter, wel als afsluiter.”

“Een componistenportret van Chopin en 3 luisterfragmenten vormen het geraamte van mijn les over ritme. Om de begrippen lento, moderato en presto in te prenten, ronden we af met een Angry Birds-uitdaging. Of ze beluisteren 8 fragmenten over stemsoorten en ontdekken dat ze de laatste kennen uit tekenfilms of reclamespots.”

“Ze kennen meer klassieke muziek dan ze beseffen. Dat aha‑moment kondig ik vooraf aan. Het maakt ze nieuwsgierig, vergroot hun bereidheid om te focussen. En als een goede les een paar minuten vóór het belsignaal eindigt, spelen we een nummer uit de klas-playlist die we in september samen opstellen. Op die manier stapt ook Taylor Swift de les binnen.”

Portret Leen Van Helsland — **Muziekleraar Leen Van Helsland:** “Muziek maakt geen onderscheid tussen A- en B-stroom, fluister ik mijn leerlingen toe.”

Geen onderscheid tussen A en B

Leen Van Helsland: “Wat leerlingen nog motiveert om te focussen? Verbinding, interactie en hoge verwachtingen. De tweedejaars uit de B-stroom krijgen dezelfde lessen als hun leeftijdsgenoten uit de A-stroom. Muziek maakt geen onderscheid, fluister ik ze toe. Hun kaken kleuren rood: dat horen ze zelden.”

“Ik laat niet los voor ze de basis beheersen. Daarom herhalen we elke les de 7 bouwstenen van muziek op een blaadje papier. Anders rekent een halve klas op de opgestoken vinger van een pientere vrijwilliger. En tijdens de eerste groepswerken loop ik rond om te corrigeren op houding. Pas na een tijdje zit ik er minder kort op. Ze weten dan wat ik verwacht, houden zich aan de afspraken en roepen mijn hulp in als ze een error hebben.”

Sobere cursus, strak lokaal

Leen Van Helsland: “Aandacht vragen en dan je klas dichtmetselen met drukke posters, dat vloekt. Mijn lokaal is prikkelarm. Strakke, spierwitte muren met achteraan 2 posters. De instrumenten wachten in een bergruimte in de gang. Op hun bank ligt alleen wat we echt nodig hebben: boek, pennenzak, soms een laptop. Geen passer of gsm die smeekt: ‘Pruts met me’. Wel een flesje water om de stembanden te smeren. Afleiders beperken, helpt mijn leerlingen én mezelf.”

“Ook mijn zelfgeschreven cursus hou ik sober: zuinig met beelden en kleuren, gul met witruimte. Bijkomend voordeel: de cursus zit helemaal in mijn vingers. Dat laat me toe om snedig te wisselen met werkvormen. Zonder vooraf strak te timen. Als hun aandacht vervaagt, leg ik een bruggetje naar een opdracht dieper in mijn cursus.”

“Eigenlijk is een sterke les als een goeie song: met vertrouwde refreinen, afwisselende strofes en op tijd een verrassend bruggetje houden we de aandacht van ons publiek vast. Vertaald naar de klas: leraren laten gekende theorie terugkeren, bouwen er nieuwe oefeningen rond en werken af met een stevige doordenkvraag. Wie beweert nu nog dat lesgeven geen kunst is?”

Bart De Wilde