Europa: ver van je klas of toch dichtbij?

Wat is de impact van Europa op ons onderwijs? Wat kunnen we leren van elkaar? En welke kansen biedt Europa voor leerlingen, leraren en directeurs? 4 vragen aan Jens Vermeersch (GO!) en Jeroen Backs (Departement Onderwijs en Vorming).

Welke invloed heeft Europa op het Vlaams onderwijsbeleid?

Jeroen Backs, afdelingshoofd Strategie en Kennis – Departement Onderwijs en Vorming: “Op het eerste gezicht heeft het Europees onderwijsbeleid weinig impact op de Vlaamse klasvloer. Strikt genomen is Europa immers niet bevoegd voor onderwijs. Dwingende wetten zoals bij het landbouwbeleid kunnen dus niet. Elke lidstaat voert een eigen onderwijsbeleid, maar uiteraard is onderwijs geen eiland: Europese wetten zoals arbeidsvoorwaarden voor leraren of de bescherming van persoonsgegevens (GDPR) sijpelen wel tot op de klasvloer door.”

“Daarnaast volgt Europa de economische ontwikkelingen van elke lidstaat op de voet. Onderwijs is een belangrijke pijler voor het welzijn en de welvaart van een land. Als de PISA-resultaten van een lidstaat dalen, is dat een teken aan de wand. Bedrijven zullen minder snel investeren in regio’s met onvoldoende opgeleide jongeren en geschoolde werknemers. Europa formuleert daarom aanbevelingen om onze onderwijskwaliteit te verbeteren.”

Jens Vermeersch, beleidscoördinator internationalisering GO!: “Zo ontstonden enkele jaren geleden de aanbevelingen over sleutelcompetenties. Die worden nu in verschillende lidstaten gebruikt bij de herziening van het curriculum. Ook in Vlaanderen beïnvloedden ze de eindtermen of ontwikkelingsdoelen.”

“Europa bepaalt met andere woorden benchmarks. En gaat na of lidstaten bijvoorbeeld hun ongekwalificeerde uitstroom lager dan 10% houden. Die cijfers worden jaarlijks gemonitord en gepubliceerd. Geen enkele lidstaat wil aan de staart van die ranking bengelen. En een onderwijsminister kan slechte resultaten rond gelijke kansen, dalende leerprestaties of ongekwalificeerde uitstroom van leerlingen niet zomaar naast zich neerleggen.”

“Onderwijs is een belangrijke pijler voor het welzijn en de welvaart van een land”

Jeroen Backs

Afdelingshoofd Strategie en Kennis, Departement Onderwijs en Vorming

Lerarentekort, vroegtijdige schooluitval, dalende leerprestaties, digitalisering: de Europese lidstaten delen heel wat uitdagingen. Moet elke lidstaat het warm water opnieuw uitvinden of kunnen we expertise delen?

Jeroen Backs: “We denken soms dat we het enige land zijn dat in zwaar weer zit, en dat is onterecht. De meeste Europese landen – met uitzondering van Ierland en Estland – zien de prestaties van hun leerlingen dalen. En ook Nederland, Frankrijk en Duitsland kampen met een lerarentekort. Hoe scholen goede afspraken maken met internationale EdTech-bedrijven (bedrijven gespecialiseerd in onderwijstechnologie), is voor elk land een vraag. Ervaringen delen, biedt kansen: leren van elkaars successen én mislukkingen.”

“Denemarken, Nederland, Duitsland, Luxemburg, Frankrijk en Groot-Brittannië hebben al jaren ervaring met centrale toetsen. Heel inspirerend om te kijken wat ze doen, wat goed loopt en wat de voordelen of neveneffecten van elk systeem zijn. Zo tipte Denemarken ons dat werken met adaptieve toetsen een meerwaarde is, maar datageletterdheid van scholen een pijnpunt. Die bezorgdheid namen we mee bij de ontwikkeling van de Vlaamse toetsen. Omgekeerd willen andere landen meer weten over onze hoge participatiegraad in het kleuteronderwijs en de sterke doorstroom naar het hoger onderwijs.”

Jens Vermeersch: “Ierland trok de afgelopen 15 jaar de resultaten van begrijpend lezen uit een diep dal. Binnenkort gaat onze pedagogische begeleidingsdienst samen met enkele leraren er dankzij het Erasmus+-programma op bezoek. Uiteraard moeten we hun tips nog vertalen naar onze eigen context, van klastips tot schoolbeleid. Maar de inzichten die ze opdeden, zijn sowieso waardevol.”

Welke kansen biedt Europa aan leerlingen, leraren en directeurs om over de landsgrenzen heen te professionaliseren?

Jens Vermeersch: “Leraren kunnen via Erasmus+ naar het buitenland om over het muurtje te kijken of zich bij te scholen voor hun vak. Soms hoor je het cliché over snoepreisjes, maar we merken dat die uitwisselingen effectief dingen in beweging zetten op school. Administratieve hordes zijn er. Maar die neem je makkelijk met begeleiding van een medewerker internationalisering bij je koepel.”
“Ook voor praktische regelingen kan je via de koepels de juiste contacten leggen. Dan moet je niet onmiddellijk een beroep doen op private spelers die er vooral een lucratief businessmodel in zien. Eens je Erasmus+-KA1-accreditatie verworven hebt, gaat het trouwens een pak vlotter. En het systeem waarin je elk bonnetje moest bijhouden en indienen, ruimde intussen baan voor een enveloppesysteem.”

“Leerlingen vleugels geven? Erasmus+, het succesprogramma van de Europese Unie, is er niet enkel voor het hoger onderwijs. Ook in het lager en het secundair kan dat. De Europese Commissie moedigt studenten in de arbeidsmarktgerichte finaliteit aan om 2 weken op buitenlandse stage te gaan. Voor heel wat jongeren de ultieme kans om hun leefwereld te verruimen. Ze ontwikkelen hun sociale vaardigheden, technische skills, gebruiken actief vreemde talen én ervaren wat Europees burgerschap inhoudt. Lijkt die sprong te groot? Dan is e-twinning een goede eerste stap.”

“Ook op vlak van schoolleiderschap valt er heel wat expertise te rapen, bijvoorbeeld over directeurs vinden en houden. Of hoe je taken anders organiseert of verdeelt via gedeeld leiderschap. De aanpak en visie van Slovenië of Portugal is daar inspirerend.”

“Maar ook voor scholengroepen is Europa boeiend. Andere onderwijssystemen duwen leerlingen minder weg uit het regulier onderwijs. Italië en de Scandinavische landen schakelden al van buitengewoon onderwijs naar gespecialiseerde ondersteuningscentra. Hier valt zeker inspiratie te halen voor onze nieuwe leersteuncentra.”

“Leerlingen vleugels geven? Ook in het secundair kan dat met Erasmus+”

Jens Vermeersch

Beleidscoördinator internationalisering GO!

Van 1 januari tot 30 juni 2024 is België voorzitter van de Raad van de Europese Unie. Welke onderwijsdrempels willen we wegwerken?

Jeroen Backs: “België schuift tijdens het Europees voorzitterschap 4 prioriteiten voor onderwijs naar voor: levenslang leren, digitalisering, leermobiliteit en evidence informed policy & practice. We leggen 2 politieke teksten voor aan de Raad (27 lidstaten). De Europese Commissie wil via een tekst over leermobiliteit een boost geven aan de mobiliteit van scholieren en studenten. Mobiliteit is ook een prioriteit van de Franse Gemeenschap. Die ervaart, net als enkele Europese buurlanden, een groeiende druk op het hoger onderwijs omdat uitwisselingsstudenten ongelijk verdeeld zijn.”

“Vlaanderen brengt een tekst over evidence informed policy & practice. Zo roepen we de Commissie en lidstaten op om initiatieven te nemen rond het gebruik van data en willen we ook de eigen werking versterken.”

“De samenwerking met Wallonië leverde een mooie bijvangst op: ervaringen uitwisselen, banden smeden voor de toekomst. Of hoe ons Europees voorzitterschap een kans is om onderwijs in Vlaanderen, Wallonië én Europa te versterken.”

Meer weten?
Ontdek de krachtlijnen van het internationaal onderwijs- en vormingsbeleid, het rapport internationaal onderwijsbeleid van de Vlor, vergelijk hoe andere Europese landen hun onderwijs organiseren. Internationalisering starten op school? Epos of het Europahuis zetten je op weg.

Rebecca De Clerc