Hoe digitaal is het klaslokaal?

Jan De Craemer: “De Digisprong blies het computerpark in het lager en secundair onderwijs extra leven in. Vandaag hebben scholen niet alleen méér toestellen maar ook jongere: het leeuwendeel is tussen 1 en 4 jaar oud. De centra voor volwassenenonderwijs, die voor het eerst bevraagd werden, hebben een inhaalbeweging voor de boeg.” 

Naomi Wauterickx: “Toepassingen zoals XR staan nog in de kinderschoenen. Niet onlogisch: ze zijn gloednieuw, prijzig en vooral bruikbaar binnen praktijkgerichte opleidingen. Het XR-actieplan richt zich op die vakscholen. Die krijgen sinds september 2023 via een uitleendienst de kans om met XR te experimenteren. Eigenlijk is MICTIVO-4 een nulmeting voor XR. De plek die AI inneemt in de klas en het dagelijkse leven van leraren en leerlingen werd nog niet bevraagd.” 

Jan: “Leerlingen geven aan dat hun leraren vaker ICT inzetten in de klas. Een duidelijke trendbreuk met de 3 vorige MICTIVO-rapporten. Tussen 2008 en 2018 bleef die lijn verassend vlak. Nu stijgt die sterk.”  

Naomi: “Leraren schakelen ICT vooral in om leerlingen digitale vaardigheden aan te leren, om presentaties te geven, om te remediëren en te differentiëren. Tijdens projectwerk en toetsing grijpen leraren minder snel naar technologie. Tot 45% van de leraren doet dat nooit. Die vaststelling ligt helemaal in lijn met onderzoek van de inspectie.”  
  

Naomi: “Samen met het gebruik namen ook de algemene ICT-kennis en -vaardigheden toe. Vooral leraren uit het basisonderwijs schatten hun leerlingen hoger in dan 5 jaar geleden. In het buso valt een kleine daling op. Leraren denken dat maar de helft van hun leerlingen voldoende digitale skills bezit, bijvoorbeeld om e-mails op te stellen. Hopelijk is het een eenmalige knik: we mogen die leerlingen niet lossen. Ook zij zullen technologie broodnodig hebben in hun latere leven.”  
  

Jan: “Een kleine kink in de kabel: leerlingen kijken vandaag een tikje minder positief naar ICT. Misschien omdat stukjes les vaker via ICT uitbesteed worden naar thuis: presentaties, digitale leerpaden en flipping the classroom. Technologiegebruik thuis stond vroeger vooral voor vrije tijd en plezier, nu neemt huiswerk een grotere hap in.”  
 

Naomi: “Jongere generaties zullen zich altijd competenter voelen met nieuwe digitale toepassingen. Maar de kloof op school verkleint, mede door professionalisering. Net als de genderkloof.” 

Jan: “Slechts een kleine 2% van de leraren gebruikt nooit ICT in de klas. Een pak minder dan in de Gauss-curve van tech-acceptatie in onderwijs. Die schat de weerstandgroep tussen 10% en 16%. Die leraren zien technologie niet als een meerwaarde maar als een hindernis voor hun lessen.”  

Jan: “Kabels leggen, computers onderhouden, collega’s didactisch ondersteunen … Het besef groeit dat zelfs een supermens al die taken niet in z’n eentje trekt. ICT wordt steeds meer een teamverhaal. Scholen verdelen het werk tussen een pedagogische en technische ICT-coördinator, directeurs en leraren trekken mee het beleid en de begroting. Toch kijken we nog vaker dan nodig alleen naar de ICT-coördinator. De helft van de scholen vraagt aan de ICT’er om de schoolwebsite bij te houden. Terwijl je perfect andere collega’s kan opleiden tot webmaster.”

Naomi: “Steeds vaker doen ook ouders een beroep op de ICT-coördinator. Zeker nu een deel van de laptops mee naar huis gaat. Het aantal uren dat ICT-coördinatoren krijgen voor dat ruime takenpakket varieert. Gemiddeld zijn ze 18 uur vrijgesteld in het basisonderwijs, 33 uur in het secundair. Verschillende factoren spelen mee: welke taken worden uitbesteed, hoe groot is de school of scholengroep? Maar ook: sprokkelt de ICT-coördinator uren bij meerdere schoolinstellingen?”    

Jan: “Zowel leraren als directies tonen zich meer tevreden over het ICT-beleid op school dan in MICTIVO-3. ICT-beleidsplannen zijn geen verplichting, maar scholen stellen ze wel vaker op. Een ruime 70% doet dat, volgens de directeurs. Vanuit het Kenniscentrum bieden we een ICT-beleidsplanner aan. Een mooie basis om een nieuw beleidsplan uit te tekenen of een bestaand plan te vernieuwen. Koepels stellen ook dergelijke tools ter beschikking.”  

Naomi: “Vroeger beperkte het beleidsplan zich tot technische aspecten, nu stoppen teams daar steeds meer inhoudelijke en pedagogische insteken in. Denk aan: ICT-veiligheid, verwachtingen tegenover didactische platformen, aandacht voor leerlingen met specifieke leernoden. Dat maakt de plannen vandaag inhoudelijk sterker. Wat vooralsnog minder aan bod komt: data, licentiebeheer en houding tegenover vrije software.” 

Jan: “Een schoolwebsite en een schoolprofiel op Facebook? Die zijn gemeengoed. De andere sociale media zitten in de lift, maar gaan nog niet door het dak. Instagram is populairder dan LinkedIn. Terwijl dat laatste platform meer HR-kansen biedt, bijvoorbeeld in de strijd tegen het lerarentekort. Slechts 15% van de secundaire scholen en 0,6% van de basisscholen tekent daar present.” 

Naomi: “Waarom scholen vandaag iets vaker naar Instagram, LinkedIn en zelfs TikTok trekken, bevraagt MICTIVO niet. Maar we weten dat die de kanalen verschillende taken vervullen: ouders op de hoogte houden, de school tonen aan toekomstige leerlingen en leraren. Als scholen kiezen voor die uitstalramen, moeten ze wel nadenken over privacy en afspraken met leerlingen en ouders.” 
 

Naomi: “MICTIVO is een inschatting, van directeurs, leraren en leerlingen over ICT-gebruik en -kennis. Om nog een scherper zicht te hebben op de effectieve digitale beheersing van leerlingen, neemt Vlaanderen voor de eerste keer deel aan ICILS, een internationaal onderzoek dat de effectieve digitale vaardigheid van leerlingen uit het tweede secundair meet. Die resultaten volgen eind 2024.”