Zo doen zij het
Wiskundeplan: leraren ontwikkelen eigen leerplan
Je eigen leerplan bouwen: hoe doe je dat? Met Wiskundeplan ontwikkelden enkele wiskundeleraren voor het eerst een leerplan van onderuit. Over kansen, risico’s en hun drijfveer: Pedro Tytgat en Els Vanlommel.
Els Vanlommel, Heilig Hart van Maria Berlaar: “De nieuwe leerplannen wiskunde stemden ons ongerust. In de tweede graad doorstroomfinaliteit zakte het aantal uren wiskunde in de ontwerplessentabellen naar 4 uur en er leek in die graad ook geen leerplan voor 5 uur te komen. Bereiden we leerlingen in de tweede graad dan nog wel voldoende voor op de zwaardere wiskunderichtingen in de derde graad? Bestaat het gevaar dat onze toppresteerders nog verder zullen zakken in internationale rankings?”
Pedro Tytgat, Sint-Pieterscollege Leuven en Sint-Jozefhumaniora Brugge: “Daarom schoten we met enkele leraren wiskunde in actie en ontwikkelden we Wiskundeplan, het eerste leerplan in Vlaanderen ‘van onderuit’. Eerst voor de tweede, daarna ook voor de derde graad doorstroomfinaliteit in sterk wiskundige richtingen.”
Wat wij voorstellen, was tot ongeveer 2021 de realiteit in elke school
Els Vanlommel
wiskundeleraar
Elke leraar mag toch hoger mikken dan de minimumdoelen? Dat kan ook zonder Wiskundeplan?
Els Vanlommel: “Dat is zo. En we zijn ervan overtuigd dat elke leraar de ambitie heeft om die minimumdoelen te overstijgen. Maar om in de tweede graad gefundeerde keuzes te maken, heb je een heldere kijk nodig op de uitdagingen die in de derde graad – en later in het hoger onderwijs – op leerlingen liggen te wachten. Zodat ons onderwijs ook straks nog de wiskundigen, wetenschappers en ingenieurs aflevert die we nodig hebben. Geen eenvoudige inschatting, zeker voor startende leraren of minder ervaren vakgroepen.”
Pedro Tytgat: “In wiskunde bouwt elk nieuw leerstofonderdeel verder op het vorige. Haal je een blokje weg, dan wankelt de hele toren. De bestaande leerplannen voor de tweede graad misten in onze ogen bouwstenen die je nodig hebt om een richting met meer wiskunde in de derde graad aan te vatten. Dus vulden we die gaten en maakten we de doelen explicieter.”
Els Vanlommel: “Zo bevat Wiskundeplan in de tweede graad opnieuw een verplicht onderdeel over de cirkel: leerstof die zich uitstekend leent tot complexe redeneringen met een meetkundige én een algebraïsche component. Belangrijk, want die redeneringen duiken ook op in de derde graad, in de leerstof van ijkingstoetsen en op het toelatingsexamen geneeskunde. Net daarom was de cirkel tot 2021 ook verplichte leerstof.”
© Eva Vlonk
Ondergraaf je zo niet de autonomie van de leraar?
Els: “Hangt ervan af hoe je die autonomie omschrijft. Je lesvoorbereiding, hoe je de leerstof aanbrengt, kleine zijsprongen of de opdrachten die je kiest: daar ligt je vrijheid. Maar zelf het onderscheid moeten maken tussen noodzakelijke leerstof en interessante extra’s is niet eenvoudig.”
Pedro: “Een collega Frans vertrouwde me eens toe dat je je best onzeker voelt als je in de klas poëzie van Rimbaud analyseert. ‘Zeker als het complex wordt, en mijn leerlingen beginnen te zuchten’. De keuze om dieper in te gaan op de groten uit de Franse poëzie wordt dan plots een persoonlijke keuze die je moet verantwoorden. Tot op zekere hoogte is die vrijheid fantastisch. Maar bij uitdagende leerstof is het ook fijn als je kan terugvallen op een kader dat de meerwaarde van die leerstof ondersteunt.”
Els: “We geven bij elk leerstofonderdeel ook aan hoeveel lestijd je er bij voorkeur in investeert. Op zich ook niets nieuws, want die indicatie dook in vroegere leerplannen al op. Maar het helpt je wel om een realistisch jaarplan op te stellen en om te bepalen hoeveel gewicht een leerstofonderdeel in je evaluatie krijgt.”
We leggen opnieuw meer nadruk op rekenvaardigheden, op automatisering
Pedro Tytgat
wiskundeleraar
Waar haalden jullie de mosterd?
Els: “Elk van ons heeft al wat kilometers op de teller. Als leraar, als lid van de leerplancommissie of omdat we meeschreven aan handboeken. Wiskundeplan is helemaal niet zo vernieuwend, er staan geen gekke dingen in. We baseren ons op oudere leerplannen. Wat wij voorstellen, was tot ongeveer 2021 de realiteit in elke school.”
Pedro: “Wat wel anders is, maar in een verder verleden ook de standaard: we leggen opnieuw meer nadruk op rekenvaardigheden, op automatisering. Daarmee scharen we ons achter de vraag naar meer kennis in het onderwijs. Toegegeven, er is een tijd waarin ik ook twijfelde: hoe nuttig is dat drillen nog? Tijdens mijn opleiding tot leraar kreeg ik die boodschap ook. Dat blijkt vandaag een vergissing.”
“Ik herinner me een oud-collega die jaren geleden al de vinger op de wonde legde. Hij merkte hoe leerlingen steeds meer tijd nodig hadden om een vraagstuk op te lossen. Ze konden het wel, maar routineberekeningen slorpten hun aandacht op. Waardoor ze er langer over deden om het echte denkwerk te tackelen. Wiskundeplan voorziet weer meer ruimte om te automatiseren in de tweede graad: in het derde jaar extra oefentijd voor het ontbinden in factoren en in het vierde jaar voor het rekenen met breuken met letters.”
© Eva Vlonk
Mogelijke kritiek: draagt Wiskundeplan bij aan onderwijs op 2 snelheden?
Els: “Wiskundeplan of geen Wiskundeplan: dat gevaar bestaat altijd. Maar kan je leraren en scholen verwijten dat ze kwaliteit proberen te bieden? Niks mis met een hoge lat of ambitieuze doelen. Op 1 voorwaarde: dat je zorg draagt voor wie die lat niet meteen haalt. En elke leerling onderwijs biedt vanuit hoge verwachtingen.”
Pedro: “Wij werken allebei in scholen met een kansrijk publiek. Geen discussie over: er zijn zeker leraren die met hun leerlingen grotere sprongen moeten maken. Wiskundeplan heeft als bedoeling om leerlingen die in de derde graad voor meer wiskunde kiezen, klaar te stomen. Zodat ze goed voorbereid aan een opleiding in het hoger onderwijs beginnen. Die sterke start wil je aan elke leerling in ons onderwijs geven, toch?”
Els: “Een bezorgdheid die aanvankelijk leefde bij alle betrokkenen, van leraar tot schoolbestuur: kan je die hogere eisen wel hard maken op een deliberatie? Want wat beslis je in juni als een leerling met die hogere eisen de lat net niet haalt? Je wil leraren en scholen niet in een juridisch vagevuur storten. Die onzekerheid is nu van de baan: ons leerplan is net zo bindend als de leerplannen die de koepels aanbieden. ”
Leraren zijn op zoek naar duidelijkheid: wat hoort in het curriculum, wat niet?
Els Vanlommel
wiskundeleraar
Krijgt Wiskundeplan navolging?
Pedro: “‘Dat zou voor ons vak óók moeten gebeuren’: de reactie bij heel wat collega’s toen Wiskundeplan goedgekeurd raakte. We hopen dat we leraren en scholen kunnen inspireren. Die ‘yes we can’, de overtuiging dat je ook met een kleine groep mensen impact kan hebben op de toekomst van ons onderwijs.”
Els: “Het debat leeft. In andere vakken, op elk onderwijsniveau. Leraren zijn op zoek naar duidelijkheid: wat hoort in het curriculum, wat niet? Minimumdoelen blijven op een bepaalde manier vaag. En de bestaande leerplannen bieden onvoldoende de duidelijkheid die leraren net vragen, zeker nu de onderwijskwaliteit onder druk staat.”
Pedro: “Spoiler alert: een leerplan ontwikkelen en indienen is geen tussendoortje. Het inhoudelijke werk ging al bij al vlot. Eens grondig nadenken over wat volgens jou thuishoort in een sterk curriculum: eigenlijk is dat een waardevolle oefening voor élke leraar. Maar de formele en administratieve eisen waren stevig.”
Els: “Gelukkig konden we rekenen op heel wat helpende handen, niet in het minst van onze mede-auteurs Koen De Naeghel en Luc Gheysens, die vanaf dag 1 mee timmerden aan wat Wiskundeplan uiteindelijk geworden is. Waarna nog de laatste stap wachtte, die je als leraar niet zelf kan nemen: je leerplan indienen. Nog altijd blij dat enkele schoolbesturen hun nek uitstaken en Wiskundeplan steunden.”
Wiskundeplan werd goedgekeurd door de Vlaamse Regering op advies van de Vlaamse onderwijsinspectie. De goedkeuringsprocedure voor leerplannen zal in de toekomst wijzigen. Zodra de nieuwe procedure vastligt, lees je er hier meer over.
Log in om te bewaren
Ga jij voor een straf blad? Geboeid worden door onderbouwde tips en inspirerende verhalen? Krijg 4 keer per jaar Klasse Magazine in je bus, voor maar € 10.
Abonneer nu
Laat een reactie achter