“Voor sommige leerlingen is de school hun enige veilige thuis”

“Ik ben opgegroeid in Dendermonde en ik heb gestudeerd in Gent. Na mijn studies kon ik in beide steden aan de slag als leraar, toch solliciteerde ik nog in Molenbeek, bij basisschool De Knipoog. De grootstad trok mij aan. Ik wilde opgaan in de drukte en de diversiteit opsnuiven. Hier komt de halve wereld samen. De problemen schrikten me niet af. Integendeel, die zou ik oplossen.”

© Kevin Faingnaert

“Dat was een tikje naïef, merkte ik snel. Maar ik leerde ook wat je wél kan betekenen als school: een plek zijn waar leerlingen én ouders zich thuisvoelen, waar we hun inbreng waarderen en hun talenten helpen ontwikkelen. Die inzichten kreeg ik hier als leraar mee en die draag ik uit als directeur.” 

Zotte doos

“Dit is mijn derde schooljaar aan het roer van de basisschool. Haast stoemelings begon ik eraan. De school vond maandenlang geen opvolger voor de vorige directeur. Ze haalde met videoboodschappen nochtans alles uit de kast, maar niemand reageerde. Na veel wikken en wegen – directeur op je dertigste? – en een duwtje van collega’s waagde ik uiteindelijk de sprong.”

Een wit T-shirt met opschriften van haar collega’s siert de muur van haar bureau. ‘Zotte doos’, staat erop. Daaronder ‘spreekbuis van het team’ en ‘wil het beste halen uit ieder kind’.

“Dat shirt dateert nog van toen ik les gaf, maar ik ben geen haar veranderd. Tijdens het examen voor directeur heb ik mijn neuspiercing uitgedaan en mijn tattoos verstopt. Het voelde een beetje als verraad aan mezelf. Toen heb ik beslist: als ik directeur word, doe ik het op mijn manier. Sindsdien kom ik gewoon met mijn Vans en gescheurde broek naar school.”

Lien toont 1 van haar 3 tattoos: 2 plusjes op haar pols. “Die herinneren mij eraan om naar alles en iedereen met een open en positieve blik te kijken. Dat is me niet altijd gelukt. Een aantal jaren geleden ging ik door een zware periode. Ik heb leren relativeren en mijn energie steken in wat écht belangrijk is. Kan je er iets aan doen, doe het dan. Speelt het boven je hoofd, laat het dan.” 

“Met die positieve blik wandel ik ook door de school. Onze leerlingen boksen van jongs af aan op tegen vooroordelen en stereotypen. ‘Terrorist’, ‘krapuul’, of ‘armoezaaier’, ze krijgen het allemaal naar het hoofd. Positiviteit is ons tegengif. Wij focussen op wat leerlingen al kunnen en de mogelijkheden die ze in zich dragen.”

© Kevin Faingnaert

Overal taal

“Om die groeikansen ten volle te benutten, is taal cruciaal. Dus moet je taal in elk hoekje van de school terugkomen. In elke klas vind je boeken, een uitdagende leeshoek en sinds dit schooljaar hebben we een schoolbibliotheek. We organiseren een boekenbeurs, ‘s middags lezen de leraren voor in het leesatelier en we doen elk jaar mee aan de Voorleesweek.”

“De overgrote meerderheid van onze leerlingen spreekt thuis geen Nederlands. Ze moeten haast allemaal een achterstand dichtrijden. We hopen dat dat lukt met ons intensieve taalbeleid. Dat betekent niet dat de thuistaal in een doosje moet. We schakelen ze in om de brug te slaan naar de ouders. Zij lezen voor in hun eigen taal en maken deel uit van onze leesambassadeurs.”

“9 jaar lang volgen we elke leerling individueel op en zetten we zwaar in op woordenschatonderwijs, technisch en begrijpend lezen. Daarin laten we ons begeleiden door de Odisee Hogeschool en het Onderwijscentrum Brussel. We beginnen in de kleuterklas met woordspinnetjes en verteltassen. Zo verwerven ze kernwoorden rond uiteeenlopende thema’s als herfst of koken en stimuleren we ze om ook buiten de school met taal bezig te zijn. Daarna worden onze taalimpuslen steeds rijker en complexer. Zo hopen we te eindigen met mondige zesdeklassers die klaar zijn voor hun volgende grote stap: het secundair.”

“Op school geven we ze ruimte om hun talenten te ontdekken en te verkennen welke kant ze uit willen. Maar ze hebben ook nood aan herkenbare rolmodellen die voor hen richtingsborden zetten. Daarom werken we samen met creatieve organisaties uit de buurt die met de kinderen aan de slag willen. Zo neemt Toekomst Atelier de l’Avenir (TADA) in het weekend onze school over. Dan krijgen kinderen een ingenieur of scheikundige voor de klas. Beroepen die ze in hun kleine netwerk niet terugvinden.”

© Kevin Faingnaert

Veilige thuis

Buurt en school delen een stuk speelplaats en een moestuintje. Een smal flatgebouw torent er hoog bovenuit. Een ander buigt er omheen als wil het de school omhelzen. “De buurt is nooit veraf. Bruggen slaan is belangrijk. Bijna iedereen woont op wandelafstand, sommige leerlingen leven in die appartementsblokken.” Maar de omhelzing kan ook beklemmen.

Lien vist enkele lege blikjes energiedrank van onder een bank naast de moestuin. “Ik doe elke dag mijn ronde. Soms vinden we zelfs drugs. Dan komt de veiligheid van onze leerlingen in het gedrang. Voor sommige kinderen is de school hun enige veilige thuis. Dat willen we absoluut blijven.”

“Onze leerlingen zijn niet immuun voor de problemen van de grootstad. Enkele wonen in krotten of lijden onder huiselijk geweld of gescheiden ouders die elkaar het leven zuur maken. Zowel fysiek als mentaal weegt dat door en bemoeilijkt dat het leren. We proberen die signalen tijdig op te vangen. Maar ingrijpen is niet simpel.”

“Begin dit jaar werd een tweeling thuis weggehaald en ondergebracht bij pleegouders. Ze konden helaas niet terecht bij hetzelfde gezin. Een van de broers wilde het dak opklimmen. Een kwartier lang moest ik hem vasthouden voor hij gekalmeerd was. Het verdriet van mijn leerlingen gaat me recht naar het hart. Vaak kunnen we alleen maar troosten en verzachten, niet voorkomen of oplossen. Ook al willen we dat zo graag. Mijn man zegt dat ik meer afstand moet bewaren. Hij heeft ongetwijfeld gelijk maar ik ben geen directeur geworden om op een afstand toe te kijken. Ik wil er middenin staan.”

© Kevin Faingnaert

Lijm

“Schouder aan schouder, dat geldt ook voor mijn team. Ik ben niet de chef die er boven staat, eerder de lijm die alles bij elkaar houdt. Een directeur kan eigen accenten leggen maar beslist beter niets alleen. We tekenen alles samen uit. Ons taalbeleid is daar het mooiste voorbeeld van.”

“Ik kom uit dit team, ken iedereen door en door. Maar als je switcht van leraar naar directeur verandert je rol van het ene moment op het andere. Nu moet ik de knopen doorhakken. Communicatie is cruciaal, je moet plannen, een personeelsbeleid voeren en iedereen op dezelfde lijn krijgen. Op al die vlakken moest ik bijleren. Vergaderingen verlopen efficiënter en ik schuif pittige gesprekken niet langer voor me uit. Maar het allermoeilijkste voor een directeur in Brussel is een volledig team bij elkaar puzzelen. Het personeelstekort weegt op iedereen.”

“Vroeger had ik keuze uit meerdere kandidaten, nu mag ik blij zijn als iemand toehapt. In een sollicitatiegesprek voel ik me vaak de sollicitant die de tegenpartij moet overtuigen: ‘We zijn een jong, sympathiek team. Samen brengen we onze leerlingen een heel eind verder.’ Iets anders kan ik niet in de weegschaal leggen. Brussel schrikt af. Dat krijgen we als school moeilijk gekeerd.”

Het klinkt als een noodkreet. Voor het eerst vergeet Lien even de plusjes op haar pols. Nochtans is er ook positief nieuws: “Vandaag start juf Sarah in het derde leerjaar. Ze heeft geen pedagogisch diploma, maar ze is enthousiast en ik ben opgelucht dat we eindelijk iemand hebben.”

“Het schooljaar is al maanden ver en voor het eerst zijn we compleet. In theorie toch, want een collega in zwangerschapsverlof en een langdurige zieke moeten we intern opvangen. Tijdelijke vervangopdrachten krijg je in Brussel niet ingevuld. Toch heb ik nog geen seconde spijt gehad van mijn keuze. Diezelfde drive voel ik bij mijn leraren. Hier hebben we, ondanks alles, het gevoel dat we het grootste verschil kunnen maken. En op die plek willen we zijn.”

Ouders

Op maandagochtend ligt die plek aan de schoolpoort. Lien spreekt elk kind en elke ouder even aan. Een compliment over een nieuwe muts, een opmerking over een plotse groeischeut. Niemand ontsnapt aan de aandacht van de directeur. Een ouder die er in de chaos toch vandoor glipt, roept ze terug om te vragen hoe haar zieke man het stelt.

“Ouders moeten ons als partner zien bij de opvoeding van hun kinderen en niet als boeman. Bij slecht nieuws overheerst dat gevoel soms nog. Als een gesprek moeilijk loopt switch ik van directeur naar mijn rol als collega-mama. Iedereen wil het beste voor zijn kind. Het vertrouwen winnen is cruciaal.”

“Daarom is ouderparticipatie het derde grote speerpunt van ons schoolbeleid. Naast taalontwikkeling en sociaal en psychisch welzijn. Corona heeft de afstand vergroot. We proberen die deels te dichten met onze digitale communicatiekanalen. Cruciale informatie wisselen we af met leuke filmpjes van leerlingen en frisse initiatieven van ouders. Zo blijven we iedereen bereiken. Straks posten we een video van 3 enthousiaste mama’s die het oudercomité nieuw leven inblazen.” 

“Daarom sta ik hier ‘s ochtends ook aan de schoolpoort. Ik hoop dat die mama gevoeld heeft: hier kan ik terecht. Niet alleen om het over de punten van mijn zoon te hebben, maar ook als het thuis wat moeilijker gaat. Zo omhelst de school ook de buurt.”